数学建模——差分算法(求解偏微分方程)

差分算法(求解偏微分方程)

差分算法是数学建模比赛中的一种十分常见的代码,在2018A题和2020A中均用到一维热传导模型,模型的求解用的就是差分算法,具体如何解可以自己去查看相关论文。

定义

差分方法又称为有限差分方法或网格法,是求偏微分方程定解问题的数值解中应用 最广泛的方法之一。它的基本思想是:先对求解区域作网格剖分,将自变量的连续变化 区域用有限离散点(网格点)集代替;将问题中出现的连续变量的函数用定义在网格点 上离散变量的函数代替;通过用网格点上函数的差商代替导数,将含连续变量的偏微分 方程定解问题化成只含有限个未知数的代数方程组(称为差分格式)。如果差分格式有 解,且当网格无限变小时其解收敛于原微分方程定解问题的解,则差分格式的解就作为 原问题的近似解(数值解)。因此,用差分方法求偏微分方程定解问题一般需要解决一下问题:

  1. 选取网络;
  2. 对微分方程及定解条件选择差分近似,列出差分格式;
  3. 求解差分格式;
  4. 讨论差分格式解对于微分方程解的收敛性及误差估计

算法详解

请添加图片描述

因此,只要确定了步长,我们就可以将连续变化的自变量用有限离散点来表示

请添加图片描述

对于(9-3)的式子,为了方便计算,我们用差分来表示偏微分方程
∂ 2 u ∂ x 2 + ∂ 2 u ∂ y 2 = f ( x , y ) \frac{\partial^2u}{\partial x^2}+\frac{\partial^2u}{\partial y^2}=f(x,y) x22u+y22u=f(x,y)
由于式子中进行了两次偏导,因此我们一步一步进行分析。

进行一次差分,我们用向前差分
∂ u ∂ x = u ( k + 1 , j ) − u ( k , j ) h \frac{\partial u}{\partial x}=\frac{u(k+1,j)-u(k,j)}{h} xu=hu(k+1,j)u(k,j)
由于向前差分有误差,如果我们进行两次向前差分的话,计算的误差可能会增大,因此,第二次偏导我们选择向后差分。即我们混合向前差分、向后差分来近似代替两次偏导。

因此,第二次我们用向后差分
∂ 2 u ∂ x 2 = ∂ ∂ x ( u ( k + 1 , j ) − u ( k , j ) h ) = ∂ ∂ x ( u ( k + 1 , j ) h ) − ∂ ∂ x ( u ( k , j ) h ) \begin{aligned} \frac{\partial^2u}{\partial x^2}&=\frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k+1,j)-u(k,j)}{h})\\ & = \frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k+1,j)}{h})-\frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k,j)}{h}) \end{aligned} x22u=x(hu(k+1,j)u(k,j))=x(hu(k+1,j))x(hu(k,j))

∂ ∂ x ( u ( k + 1 , j ) h ) = u ( k + 1 , j ) − u ( k , j ) h ⋅ h − 0 h 2 = u ( k + 1 , j ) − u ( k , j ) h 2 \begin{aligned} \frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k+1,j)}{h})&=\frac{\frac{u(k+1,j)-u(k,j)}{h}\cdot h-0}{h^2}\\ &=\frac{u(k+1,j)-u(k,j)}{h^2} \end{aligned} x(hu(k+1,j))=h2hu(k+1,j)u(k,j)h0=h2u(k+1,j)u(k,j)

∂ ∂ x ( u ( k , j ) h ) = u ( k , j ) − u ( k − 1 , j ) h ⋅ h − 0 h 2 = u ( k , j ) − u ( k − 1 , j ) h 2 \begin{aligned} \frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k,j)}{h})&=\frac{\frac{u(k,j)-u(k-1,j)}{h}\cdot h-0}{h^2}\\ &=\frac{u(k,j)-u(k-1,j)}{h^2} \end{aligned} x(hu(k,j))=h2hu(k,j)u(k1,j)h0=h2u(k,j)u(k1,j)
综上,
∂ 2 u ∂ x 2 = ∂ ∂ x ( u ( k + 1 , j ) − u ( k , j ) h ) = ∂ ∂ x ( u ( k + 1 , j ) h ) − ∂ ∂ x ( u ( k , j ) h ) = u ( k + 1 , j ) − u ( k , j ) h 2 − u ( k , j ) − u ( k − 1 , j ) h 2 = u ( k + 1 , j ) − 2 u ( k , j ) + u ( k − 1 , j ) h 2 \begin{aligned} \frac{\partial^2u}{\partial x^2}&=\frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k+1,j)-u(k,j)}{h})\\ & = \frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k+1,j)}{h})-\frac{\partial}{\partial x}(\frac{u(k,j)}{h})\\ &=\frac{u(k+1,j)-u(k,j)}{h^2}-\frac{u(k,j)-u(k-1,j)}{h^2}\\ &= \frac{u(k+1,j)-2u(k,j)+u(k-1,j)}{h^2} \end{aligned} x22u=x(hu(k+1,j)u(k,j))=x(hu(k+1,j))x(hu(k,j))=h2u(k+1,j)u(k,j)h2u(k,j)u(k1,j)=h2u(k+1,j)2u(k,j)+u(k1,j)
同理可得
∂ 2 u ∂ y 2 = u ( k , j + 1 ) − 2 u ( k , j ) + u ( k , j − 1 ) τ 2 \frac{\partial^2u}{\partial y^2}=\frac{u(k,j+1)-2u(k,j)+u(k,j-1)}{\tau^2} y22u=τ2u(k,j+1)2u(k,j)+u(k,j1)
所以原方程就变为
∂ 2 u ∂ x 2 + ∂ 2 u ∂ y 2 = f ( x , y ) u ( k + 1 , j ) − 2 u ( k , j ) + u ( k − 1 , j ) h 2 + u ( k , j + 1 ) − 2 u ( k , j ) + u ( k , j − 1 ) τ 2 = f ( x , y ) \frac{\partial^2u}{\partial x^2}+\frac{\partial^2u}{\partial y^2}=f(x,y)\\ \frac{u(k+1,j)-2u(k,j)+u(k-1,j)}{h^2}+\frac{u(k,j+1)-2u(k,j)+u(k,j-1)}{\tau^2}=f(x,y) x22u+y22u=f(x,y)h2u(k+1,j)2u(k,j)+u(k1,j)+τ2u(k,j+1)2u(k,j)+u(k,j1)=f(x,y)
以上的进行通过混合向前差分、向后差分的方法求二阶偏导的方法实际上就是二阶中心差分

请添加图片描述
请添加图片描述

常见的差分

向前差分

函数的前向差分通常简称为函数的差分。对于函数f(x),如果在等距节点:
x k = x 0 + k h ( k = 0 , 1 , ⋯   , n ) x_k=x_0+kh(k=0,1,\cdots,n) xk=x0+kh(k=0,1,,n)

Δ f ( x k ) = f ( x k + 1 ) − f ( x k ) \Delta f(x_k)=f(x_{k+1})-f(x_k) Δf(xk)=f(xk+1)f(xk)

则称Δf(x),函数在每个小区间上的增量 y ( k + 1 ) − y ( k ) y(k+1)-y(k) y(k+1)y(k)为f(x)的一阶前向差分。在微积分学中的有限差分(finite differences),前向差分通常是微分在离散的函数中的等效运算。差分方程的解法也与微分方程的解法相似。当是多项式时,前向差分为Delta算子,一种线性算子。前向差分会将多项式阶数降低1
由于向前差分可以从已知的值求解出结果,所以我们称向前差分为显式差分。

向后差分

向后差分为隐式差分方法,无条件稳定。
对于函数 f ( x k ) f(x_k) f(xk),一阶向后差分为:
Δ f ( x k ) = f ( x k ) − f ( x k − 1 ) \Delta f(x_k)=f(x_k)-f(x_{k-1}) Δf(xk)=f(xk)f(xk1)

Crank-Nicolson差分 (CN差分)

Crank-Nicolson差分格式又称为中心差分格式。Crank-Nicolson方法式显式方法和隐式方法的结合,式无条件稳定的方法,公式看起来复杂,但是考虑到提高的精度和保证的稳定性。
Δ f ( x k ) = 1 2 ( f ( x k + 1 ) − f ( x k ) + f ( x k ) − f ( x k − 1 ) ) = 1 2 ( f ( x k + 1 ) − f ( x k − 1 ) ) \begin{aligned} \Delta f(x_k)&=\frac{1}{2}(f(x_{k+1})-f(x_k)+f(x_k)-f(x_{k-1}))\\ &=\frac{1}{2}(f(x_{k+1})-f(x_{k-1})) \end{aligned} Δf(xk)=21(f(xk+1)f(xk)+f(xk)f(xk1))=21(f(xk+1)f(xk1))
对于扩散方程(包括许多其他方程),可以证明Crank-Nicolson方法无条件稳定。但是,如果时间步长与空间步长平方的比值过大(一般地,大于1/2),近似解中将存在虚假的振荡或衰减。基于这个原因,当要求大时间步或高空间分辨率的时候,往往会采用数值精确较差的后向欧拉方法进行计算,这样即可以保证稳定,又避免了解的伪振荡。

例题

用五点菱形个格式求解Laplace方程第一边值问题
{ ∂ 2 u ∂ x 2 + ∂ 2 u ∂ y 2 = 0 , ( x , y ) ∈ Ω u ( x , y ) ∣ ( x , y ) ∈ Γ = lg ⁡ [ ( 1 + x ) 2 + y 2 ] , Γ = ∂ Ω , \begin{cases} \frac{\partial^2u}{\partial x^2}+\frac{\partial^2u}{\partial y^2}=0,&(x,y)\in \Omega\\ u(x,y)|_{(x,y)\in \Gamma}=\lg [(1+x)^2+y^2],&\Gamma=\partial \Omega, \end{cases} {x22u+y22u=0,u(x,y)(x,y)Γ=lg[(1+x)2+y2],(x,y)ΩΓ=Ω,
其中 Ω = { ( x , y ) ∣ 0 ≤ x , y ≤ 1 } \Omega=\left\{ (x,y)|0 \leq x,y \leq 1 \right\} Ω={(x,y)0x,y1},取 h = τ = 1 3 h=\tau=\frac{1}{3} h=τ=31

解:

请添加图片描述

根据题意,我们画出网格出来,正好构成四个五点菱形,即得到四个方程,我们将线性方程组写出来
{ 1 h 2 ( u 1 , 2 + u 2 , 1 + u 1 , 0 + u 0 , 1 − 4 u ( 1 , 1 ) ) = 0 1 h 2 ( u 2 , 2 + u 3 , 1 + u 2 , 0 + u 1 , 1 − 4 u ( 2 , 1 ) ) = 0 1 h 2 ( u 1 , 3 + u 2 , 2 + u 1 , 1 + u 0 , 2 − 4 u ( 1 , 2 ) ) = 0 1 h 2 ( u 2 , 3 + u 3 , 2 + u 2 , 1 + u 1 , 2 − 4 u ( 2 , 2 ) ) = 0 \begin{cases} \frac{1}{h^2}(u_{1,2}+u_{2,1}+u_{1,0}+u_{0,1}-4u(1,1))=0\\ \frac{1}{h^2}(u_{2,2}+u_{3,1}+u_{2,0}+u_{1,1}-4u(2,1))=0\\ \frac{1}{h^2}(u_{1,3}+u_{2,2}+u_{1,1}+u_{0,2}-4u(1,2))=0\\ \frac{1}{h^2}(u_{2,3}+u_{3,2}+u_{2,1}+u_{1,2}-4u(2,2))=0 \end{cases} h21(u1,2+u2,1+u1,0+u0,14u(1,1))=0h21(u2,2+u3,1+u2,0+u1,14u(2,1))=0h21(u1,3+u2,2+u1,1+u0,24u(1,2))=0h21(u2,3+u3,2+u2,1+u1,24u(2,2))=0
线性方程组又可以化简成
[ − 4 1 1 0 1 − 4 0 1 1 0 − 4 1 0 1 1 − 4 ] [ u 1 , 1 u 1 , 2 u 2 , 1 u 2 , 2 ] = − [ u 1 , 0 + u 0 , 1 u 3 , 1 + u 2 , 0 u 1 , 3 + u 0 , 2 u 2 , 3 + u 3 , 2 ] \begin{bmatrix} -4 & 1 &1 &0 \\ 1 & -4 & 0 & 1 \\ 1 & 0 & -4 & 1\\ 0 & 1 & 1 & -4 \end{bmatrix} \begin{bmatrix} u_{1,1}\\ u_{1,2}\\ u_{2,1}\\ u_{2,2} \end{bmatrix}=- \begin{bmatrix} u_{1,0}+u_{0,1}\\ u_{3,1}+u_{2,0}\\ u_{1,3}+u_{0,2}\\ u_{2,3}+u_{3,2} \end{bmatrix} 4110140110410114u1,1u1,2u2,1u2,2=u1,0+u0,1u3,1+u2,0u1,3+u0,2u2,3+u3,2

解非齐次线性方程组求得:
u 1 = 0.6348 , u 2 = 1.06 , u 3 = 0.7985 , u 4 = 1.1698 u_1=0.6348, u_2=1.06, u_3=0.7985, u_4=1.1698 u1=0.6348,u2=1.06,u3=0.7985,u4=1.1698
计算的MATLAB程序如下

clc;
clear;
f1 = @(x)2 * log(1+x);
f2 = @(x)log((1+x).^2+1);
f3 = @(y)log(1+y.^2);
f4=  @(y)log(4+y.^2);
u=zeros(4);
m=4;% 总列数
n=4;% 总行数
h=1/3;
u(1,1:m)=feval(f3,0:h:(m-1)*h)';
u(n,1:m)=feval(f4,0:h:(m-1)*h)';
u(1:n,1)=feval(f1,0:h:(n-1)*h);
u(1:n,m)=feval(f2,0:h:(n-1)*h);
b = -[u(2,1)+u(1,2);u(4,2)+u(3,1);u(2,4)+u(1,3);u(3,4)+u(4,3)];
a = [-4,1,1,0;1,-4,0,1;1,0,-4,1;0,1,1,-4];
x=a\b;

代码解读

观察线性方程:
[ − 4 1 1 0 1 − 4 0 1 1 0 − 4 1 0 1 1 − 4 ] [ u 1 , 1 u 1 , 2 u 2 , 1 u 2 , 2 ] = − [ u 1 , 0 + u 0 , 1 u 3 , 1 + u 2 , 0 u 1 , 3 + u 0 , 2 u 2 , 3 + u 3 , 2 ] \begin{bmatrix} -4 & 1 &1 &0 \\ 1 & -4 & 0 & 1 \\ 1 & 0 & -4 & 1\\ 0 & 1 & 1 & -4 \end{bmatrix} \begin{bmatrix} u_{1,1}\\ u_{1,2}\\ u_{2,1}\\ u_{2,2} \end{bmatrix}=- \begin{bmatrix} u_{1,0}+u_{0,1}\\ u_{3,1}+u_{2,0}\\ u_{1,3}+u_{0,2}\\ u_{2,3}+u_{3,2} \end{bmatrix} 4110140110410114u1,1u1,2u2,1u2,2=u1,0+u0,1u3,1+u2,0u1,3+u0,2u2,3+u3,2
这个形式为最小二乘法的形式

参考Matlab中的线性最小二乘的标准型:
min ⁡ A ∥ R A − Y ∥ 2 2 \min _A \Vert RA-Y \Vert_2^2 AminRAY22
所以我们只需要求出等式右边的式子,那么我们就可以解出等式中间的向量

现在我们来解等式右边的向量,观察可知,为定义域的边界

注意这里从1开始,与上式子有些不同
[ u 1 , 1 u 1 , 2 u 1 , 3 u 1 , 4 u 2 , 1 u 2 , 2 u 2 , 3 u 2 , 4 u 3 , 1 u 3 , 2 u 3 , 3 u 3 , 4 u 4 , 1 u 4 , 2 u 4 , 3 u 4 , 4 ] \begin{bmatrix} u_{1,1} & u_{1,2} & u_{1,3} & u_{1,4}\\ u_{2,1} & u_{2,2} & u_{2,3} & u_{2,4}\\ u_{3,1} & u_{3,2} & u_{3,3} & u_{3,4}\\ u_{4,1} & u_{4,2} & u_{4,3} & u_{4,4} \end{bmatrix} u1,1u2,1u3,1u4,1u1,2u2,2u3,2u4,2u1,3u2,3u3,3u4,3u1,4u2,4u3,4u4,4
因此我们只需要解出边界的值,就可以把b表示出来


[ u 1 , 1 u 1 , 2 u 1 , 3 u 1 , 4 u 2 , 1 u 2 , 2 u 2 , 3 u 2 , 4 u 3 , 1 u 3 , 2 u 3 , 3 u 3 , 4 u 4 , 1 u 4 , 2 u 4 , 3 u 4 , 4 ] \begin{bmatrix} u_{1,1} & u_{1,2} & u_{1,3} & u_{1,4}\\ u_{2,1} & u_{2,2} & u_{2,3} & u_{2,4}\\ u_{3,1} & u_{3,2} & u_{3,3} & u_{3,4}\\ u_{4,1} & u_{4,2} & u_{4,3} & u_{4,4} \end{bmatrix} u1,1u2,1u3,1u4,1u1,2u2,2u3,2u4,2u1,3u2,3u3,3u4,3u1,4u2,4u3,4u4,4
因此我们只需要解出边界的值,就可以把b表示出来,然后用最小二乘法解出中间的变量,那么每个点值都接出来了。

参考文献:数值分析(原书第2版)_Timothy Sauer_机械工业出版社

  • 15
    点赞
  • 142
    收藏
    觉得还不错? 一键收藏
  • 1
    评论

“相关推荐”对你有帮助么?

  • 非常没帮助
  • 没帮助
  • 一般
  • 有帮助
  • 非常有帮助
提交
评论 1
添加红包

请填写红包祝福语或标题

红包个数最小为10个

红包金额最低5元

当前余额3.43前往充值 >
需支付:10.00
成就一亿技术人!
领取后你会自动成为博主和红包主的粉丝 规则
hope_wisdom
发出的红包
实付
使用余额支付
点击重新获取
扫码支付
钱包余额 0

抵扣说明:

1.余额是钱包充值的虚拟货币,按照1:1的比例进行支付金额的抵扣。
2.余额无法直接购买下载,可以购买VIP、付费专栏及课程。

余额充值