§ 2 牛顿一莱布尼茨公式
从上节例题和习题看到,
通过求积分和的极限来计算定积分一般是很困难的.下面要介绍的牛顿一莱布尼茨公式不仅为定积分计算提供了一个有效的方法,
而且在理论上把定积分与不定积分联系了起来.
定理 9.1 若函数
f
f
f 在
[
a
,
b
]
[a, b]
[a,b] 上连续, 且存在原函数
F
F
F, 即
F
′
(
x
)
=
f
(
x
)
,
x
∈
[
a
,
b
]
F^{\prime}(x)=f(x), x \in[a, b]
F′(x)=f(x),x∈[a,b],则
f
f
f 在
[
a
,
b
]
[a, b]
[a,b] 上可积,且
∫
a
b
f
(
x
)
d
x
=
F
(
b
)
−
F
(
a
)
.
\int_{a}^{b} f(x) \mathrm{d} x=F(b)-F(a) .
∫abf(x)dx=F(b)−F(a).
上式称为牛顿一莱布尼茨公式,它也常写成
∫
a
b
f
(
x
)
d
x
=
F
(
x
)
∣
a
b
.
\int_{a}^{b} f(x) \mathrm{d} x=\left.F(x)\right|_{a} ^{b} .
∫abf(x)dx=F(x)∣ab.
证 由定积分定义, 任给
ε
>
0
\varepsilon>0
ε>0, 要证存在
δ
>
0
\delta>0
δ>0, 当
∥
T
∥
<
δ
\|T\|<\delta
∥T∥<δ 时, 有
∣
∑
i
=
1
n
f
(
ξ
i
)
Δ
x
i
−
[
F
(
b
)
−
F
(
a
)
]
∣
<
ε
\left|\sum_{i=1}^{n} f\left(\xi_{i}\right) \Delta x_{i}-[F(b)-F(a)]\right|<\varepsilon
∣∑i=1nf(ξi)Δxi−[F(b)−F(a)]∣<ε.
下面证明满足如此要求的
δ
\delta
δ 确实是存在的.
事实上, 对于
[
a
,
b
]
[a, b]
[a,b] 的任一分割
T
=
{
a
=
x
0
,
x
1
,
⋯
,
x
n
=
b
}
T=\left\{a=x_{0}, x_{1}, \cdots, x_{n}=b\right\}
T={a=x0,x1,⋯,xn=b}, 在每个小区间
[
x
i
−
1
,
x
i
]
\left[x_{i-1}, x_{i}\right]
[xi−1,xi]上对
F
(
x
)
F(x)
F(x) 使用拉格朗日中值定理,
则分别存在
η
i
∈
(
x
i
−
1
,
x
i
)
,
i
=
1
,
2
,
⋯
,
n
\eta_{i} \in\left(x_{i-1}, x_{i}\right), i=1,2, \cdots, n
ηi∈(xi−1,xi),i=1,2,⋯,n,
使得
F
(
b
)
−
F
(
a
)
=
∑
i
=
1
n
[
F
(
x
i
)
−
F
(
x
i
−
1
)
]
=
∑
i
=
1
n
F
′
(
η
i
)
Δ
x
i
=
∑
i
=
1
n
f
(
η
i
)
Δ
x
i
.
\begin{aligned} F(b)-F(a) & =\sum_{i=1}^{n}\left[F\left(x_{i}\right)-F\left(x_{i-1}\right)\right] \\ & =\sum_{i=1}^{n} F^{\prime}\left(\eta_{i}\right) \Delta x_{i}=\sum_{i=1}^{n} f\left(\eta_{i}\right) \Delta x_{i} . \end{aligned}
F(b)−F(a)=i=1∑n[F(xi)−F(xi−1)]=i=1∑nF′(ηi)Δxi=i=1∑nf(ηi)Δxi.
因为
f
f
f 在
[
a
,
b
]
[a, b]
[a,b] 上连续, 从而一致连续, 所以对上述
ε
>
0
\varepsilon>0
ε>0,
存在
δ
>
0
\delta>0
δ>0, 当
x
′
x^{\prime}
x′,
x
′
′
∈
[
a
,
b
]
x^{\prime \prime} \in[a, b]
x′′∈[a,b] 且
∣
x
′
−
x
′
′
∣
<
δ
\left|x^{\prime}-x^{\prime \prime}\right|<\delta
∣x′−x′′∣<δ 时, 有
∣
f
(
x
′
)
−
f
(
x
′
′
)
∣
<
ε
b
−
a
.
\left|f\left(x^{\prime}\right)-f\left(x^{\prime \prime}\right)\right|<\frac{\varepsilon}{b-a} .
∣f(x′)−f(x′′)∣<b−aε.
于是, 当
Δ
x
i
⩽
∥
T
∥
<
δ
\Delta x_{i} \leqslant\|T\|<\delta
Δxi⩽∥T∥<δ 时,任取
ξ
i
∈
[
x
i
−
1
,
x
i
]
\xi_{i} \in\left[x_{i-1}, x_{i}\right]
ξi∈[xi−1,xi], 便有
∣
ξ
i
−
η
i
∣
<
δ
\left|\xi_{i}-\eta_{i}\right|<\delta
∣ξi−ηi∣<δ, 这就证得
∣
∑
i
=
1
n
f
(
ξ
i
)
Δ
x
i
−
[
F
(
b
)
−
F
(
a
)
]
∣
=
∣
∑
i
=
1
n
[
f
(
ξ
i
)
−
f
(
η
i
)
]
Δ
x
i
∣
⩽
∑
i
=
1
n
∣
f
(
ξ
i
)
−
f
(
η
i
)
∣
Δ
x
i
<
ε
b
−
a
⋅
∑
i
=
1
n
Δ
x
i
=
ε
.
\begin{aligned} & \left|\sum_{i=1}^{n} f\left(\xi_{i}\right) \Delta x_{i}-[F(b)-F(a)]\right| \\ = & \left|\sum_{i=1}^{n}\left[f\left(\xi_{i}\right)-f\left(\eta_{i}\right)\right] \Delta x_{i}\right| \\ \leqslant & \sum_{i=1}^{n}\left|f\left(\xi_{i}\right)-f\left(\eta_{i}\right)\right| \Delta x_{i} \\ < & \frac{\varepsilon}{b-a} \cdot \sum_{i=1}^{n} \Delta x_{i}=\varepsilon . \end{aligned}
=⩽<
i=1∑nf(ξi)Δxi−[F(b)−F(a)]
i=1∑n[f(ξi)−f(ηi)]Δxi
i=1∑n∣f(ξi)−f(ηi)∣Δxib−aε⋅i=1∑nΔxi=ε.
所以
f
f
f 在
[
a
,
b
]
[a, b]
[a,b] 上可积,且有公式 (1) 成立.
注 1 在应用牛顿一莱布尼茨公式时,
F
(
x
)
F(x)
F(x) 可由积分法求得.
注 2 定理条件尚可适当减弱,例如:
- 对
F
F
F 的要求可减弱为: 在
[
a
,
b
]
[a, b]
[a,b] 上连续, 在
(
a
,
b
)
(a, b)
(a,b) 上可导, 且
F ′ ( x ) = F^{\prime}(x)= F′(x)= f ( x ) , x ∈ ( a , b ) f(x), x \in(a, b) f(x),x∈(a,b). 这不影响定理的证明. - 对
f
f
f 的要求可减弱为: 在
[
a
,
b
]
[a, b]
[a,b] 上可积 (不一定连续). 这时 (2)
式仍成立, 且由 f f f在 [ a , b ] [a, b] [a,b] 上可积, (2) 式右边当 ∥ T ∥ → 0 \|T\| \rightarrow 0 ∥T∥→0
时的极限就是 ∫ a b f ( x ) d x \int_{a}^{b} f(x) \mathrm{d} x ∫abf(x)dx, 而左边恒为一常数.
(更一般的情形参见本节习题第 3 题.)
注 3 至 85 证得连续函数必有原函数之后, 本定理的条件中对 F F F
的假设便是多余的了.
例 1 利用牛顿一莱布尼茨公式计算下列定积分:
(1) ∫ a b x n d x \int_{a}^{b} x^{n} \mathrm{~d} x ∫abxn dx ( n n n 为正整数);
(2) ∫ a b e x d x \int_{a}^{b} \mathrm{e}^{x} \mathrm{~d} x ∫abex dx;
(3) ∫ a b d x x 2 ( 0 < a < b ) \int_{a}^{b} \frac{\mathrm{d} x}{x^{2}}(0<a<b) ∫abx2dx(0<a<b);
(4) ∫ 0 π sin x d x \int_{0}^{\pi} \sin x \mathrm{~d} x ∫0πsinx dx;
(5) ∫ 0 2 x 4 − x 2 d x \int_{0}^{2} x \sqrt{4-x^{2}} \mathrm{~d} x ∫02x4−x2 dx.
解 其中 (1)-(3) 即为 § 1 § 1 §1 中的例题和习题,
现在用牛顿一莱布尼茨公式来计算就十分方便:
(1)
∫ a b x n d x = x n + 1 n + 1 ∣ a b = 1 n + 1 ( b n + 1 − a n + 1 ) \int_{a}^{b} x^{n} \mathrm{~d} x=\left.\frac{x^{n+1}}{n+1}\right|_{a} ^{b}=\frac{1}{n+1}\left(b^{n+1}-a^{n+1}\right) ∫abxn dx=n+1xn+1 ab=n+11(bn+1−an+1);
(2)
∫ a b e x d x = e x ∣ a b = e b − e a \int_{a}^{b} \mathrm{e}^{x} \mathrm{~d} x=\left.\mathrm{e}^{x}\right|_{a} ^{b}=\mathrm{e}^{b}-\mathrm{e}^{a} ∫abex dx=ex∣ab=eb−ea;
(3)
∫ a b d x x 2 = − 1 x ∣ a b = 1 a − 1 b \int_{a}^{b} \frac{\mathrm{d} x}{x^{2}}=-\left.\frac{1}{x}\right|_{a} ^{b}=\frac{1}{a}-\frac{1}{b} ∫abx2dx=−x1 ab=a1−b1;
(4)
∫ 0 π sin x d x = − cos x ∣ 0 π = 2 \int_{0}^{\pi} \sin x \mathrm{~d} x=-\left.\cos x\right|_{0} ^{\pi}=2 ∫0πsinx dx=−cosx∣0π=2.
(这里的 (4) 是图 9-6 所示正弦曲线一拱下的面积,其余各题也可作此联想.)
(5) 先用不定积分法求出 f ( x ) = x 4 − x 2 f(x)=x \sqrt{4-x^{2}} f(x)=x4−x2
的任一原函数,然后完成定积分计算:
∫ x 4 − x 2 d x = − 1 2 ∫ 4 − x 2 d ( 4 − x 2 ) = − 1 3 ( 4 − x 2 ) 3 + C , ∫ 0 2 x 4 − x 2 d x = − 1 3 ( 4 − x 2 ) 3 ∣ 0 2 = 8 3 . \begin{aligned} \int x \sqrt{4-x^{2}} \mathrm{~d} x= & -\frac{1}{2} \int \sqrt{4-x^{2}} \mathrm{~d}\left(4-x^{2}\right) \\ = & -\frac{1}{3} \sqrt{\left(4-x^{2}\right)^{3}}+C, \\ & \int_{0}^{2} x \sqrt{4-x^{2}} \mathrm{~d} x=-\left.\frac{1}{3} \sqrt{\left(4-x^{2}\right)^{3}}\right|_{0} ^{2}=\frac{8}{3} . \end{aligned} ∫x4−x2 dx==−21∫4−x2 d(4−x2)−31(4−x2)3+C,∫02x4−x2 dx=−31(4−x2)3 02=38.
{width=“216px”}
图 9-6
例 2 利用定积分求极限
lim n → ∞ ( 1 n + 1 + 1 n + 2 + ⋯ + 1 2 n ) = J . \lim \limits_{n \rightarrow \infty}\left(\frac{1}{n+1}+\frac{1}{n+2}+\cdots+\frac{1}{2 n}\right)=J . n→∞lim(n+11+n+21+⋯+2n1)=J.
解 把此极限式化为某个积分和的极限式, 并转化为计算定积分. 为此作如下变形:
J = lim n → ∞ ∑ i = 1 n 1 1 + i n ⋅ 1 n . J=\lim \limits_{n \rightarrow \infty} \sum_{i=1}^{n} \frac{1}{1+\frac{i}{n}} \cdot \frac{1}{n} . J=n→∞limi=1∑n1+ni1⋅n1.
不难看出, 其中的和式是函数 f ( x ) = 1 1 + x f(x)=\frac{1}{1+x} f(x)=1+x1 在区间 [ 0 , 1 ] [0,1] [0,1]
上的一个积分和 (这里所取的是等分分割,
Δ x i = 1 n , ξ i = i n ∈ [ i − 1 n , i n ] , i = 1 , 2 , ⋯ , n ) \left.\Delta x_{i}=\frac{1}{n}, \xi_{i}=\frac{i}{n} \in\left[\frac{i-1}{n}, \frac{i}{n}\right], i=1,2, \cdots, n\right) Δxi=n1,ξi=ni∈[ni−1,ni],i=1,2,⋯,n).
所以
J = ∫ 0 1 d x 1 + x = ln ( 1 + x ) ∣ 0 1 = ln 2. J=\int_{0}^{1} \frac{\mathrm{d} x}{1+x}=\left.\ln (1+x)\right|_{0} ^{1}=\ln 2 . J=∫011+xdx=ln(1+x)∣01=ln2.
当然,也可把 J J J 看作 f ( x ) = 1 x f(x)=\frac{1}{x} f(x)=x1 在 [ 1 , 2 ] [1,2] [1,2] 上的定积分, 同样有
J = ∫ 1 2 d x x = ∫ 2 3 d x x − 1 = ⋯ = ln 2. J=\int_{1}^{2} \frac{\mathrm{d} x}{x}=\int_{2}^{3} \frac{\mathrm{d} x}{x-1}=\cdots=\ln 2 . J=∫12xdx=∫23x−1dx=⋯=ln2.
题 9.2
1. 计算下列定积分:
(1) ∫ 0 1 ( 2 x + 3 ) d x \int_{0}^{1}(2 x+3) \mathrm{d} x ∫01(2x+3)dx;
(2) ∫ 0 1 1 − x 2 1 + x 2 d x \int_{0}^{1} \frac{1-x^{2}}{1+x^{2}} \mathrm{~d} x ∫011+x21−x2 dx;
(3) ∫ e r 2 d x x ln x \int_{e}^{r^{2}} \frac{\mathrm{d} x}{x \ln x} ∫er2xlnxdx;
(4)
∫ 0 1 e x − e − x 2 d x \int_{0}^{1} \frac{\mathrm{e}^{x}-\mathrm{e}^{-x}}{2} \mathrm{~d} x ∫012ex−e−x dx
(5) ∫ 0 π 3 tan 2 x d x \int_{0}^{\frac{\pi}{3}} \tan ^{2} x \mathrm{~d} x ∫03πtan2x dx;
(6)
∫ 4 9 ( x + 1 x ) d x \int_{4}^{9}\left(\sqrt{x}+\frac{1}{\sqrt{x}}\right) \mathrm{d} x ∫49(x+x1)dx;
(7) ∫ 0 4 d x 1 + x \int_{0}^{4} \frac{\mathrm{d} x}{1+\sqrt{x}} ∫041+xdx;
(8) ∫ 1 x 1 x ( ln x ) 2 d x \int_{\frac{1}{x}} \frac{1}{x}(\ln x)^{2} \mathrm{~d} x ∫x1x1(lnx)2 dx
2. 利用定积分求极限:
(1)
lim n → ∞ 1 n 4 ( 1 + 2 3 + ⋯ + n 3 ) \lim \limits_{n \rightarrow \infty} \frac{1}{n^{4}}\left(1+2^{3}+\cdots+n^{3}\right) n→∞limn41(1+23+⋯+n3)
:
(2)
lim n → ∞ n [ 1 ( n + 1 ) 2 + 1 ( n + 2 ) 2 + ⋯ + 1 ( n + n ) 2 ] \lim \limits_{n \rightarrow \infty} n\left[\frac{1}{(n+1)^{2}}+\frac{1}{(n+2)^{2}}+\cdots+\frac{1}{(n+n)^{2}}\right] n→∞limn[(n+1)21+(n+2)21+⋯+(n+n)21];
(3)
lim n → ∞ n ( 1 n 2 + 1 + 1 n 2 + 2 2 + ⋯ + 1 2 n 2 ) \lim \limits_{n \rightarrow \infty} n\left(\frac{1}{n^{2}+1}+\frac{1}{n^{2}+2^{2}}+\cdots+\frac{1}{2 n^{2}}\right) n→∞limn(n2+11+n2+221+⋯+2n21)
(4)
lim n → ∞ 1 n ( sin π n + sin 2 π n + ⋯ + sin n − 1 n π ) \lim \limits_{n \rightarrow \infty} \frac{1}{n}\left(\sin \frac{\pi}{n}+\sin \frac{2 \pi}{n}+\cdots+\sin \frac{n-1}{n} \pi\right) n→∞limn1(sinnπ+sinn2π+⋯+sinnn−1π).
3. 证明: 若 f f f 在 [ a , b ] [a, b] [a,b] 上可积, F F F 在 [ a , b ] [a, b] [a,b] 上连续,
且除有限个点外有 F ′ ( x ) = f ( x ) F^{\prime}(x)=f(x) F′(x)=f(x), 则有
∫ 0 b f ( x ) d x = F ( b ) − F ( a ) . \int_{0}^{b} f(x) \mathrm{d} x=F(b)-F(a) . ∫0bf(x)dx=F(b)−F(a).