矢量分析与场论基础1
更多请见:矢量分析与场论基础2 、矢量分析与场论基础3
1、标量场和矢量场
- 场量:既随时间、又随空间变化的物理量,如 A ( r → , t ) A(\overrightarrow{r},t) A(r,t)
- 矢量场与标量场:取决于物理量
A
A
A是标量还是矢量。
- 若 A A A为标量,如电位 φ \varphi φ,则 φ ( r → , t ) = φ ( x , y , z , t ) \varphi(\overrightarrow{r},t) = \varphi(x,y,z,t) φ(r,t)=φ(x,y,z,t);
- 若 A A A为矢量,如速度 v → \overrightarrow{v} v,则 v → ( r → , t ) = v x e x → + v y e y → + v z e z → \overrightarrow{v}(\overrightarrow{r},t) = v_x\overrightarrow{e_x} + v_y\overrightarrow{e_y} + v_z\overrightarrow{e_z} v(r,t)=vxex+vyey+vzez。相应地,矢量大小(模) v = ∣ v → ∣ = v x 2 + v y 2 + v z 2 v= |\overrightarrow{v}| = \sqrt{v_x^2 + v_y^2 + v_z^2} v=∣v∣=vx2+vy2+vz2,单位矢量 e v → = v → v = v x v e x → + v y v e y → + v z v e z → = cos α ⋅ e x → + cos β ⋅ e y → + cos γ ⋅ e z → \overrightarrow{e_v} = \frac{\overrightarrow{v}}{v} = \frac{v_x}{v}\overrightarrow{e_x} + \frac{v_y}{v}\overrightarrow{e_y} + \frac{v_z}{v}\overrightarrow{e_z} = \cos\alpha ·\overrightarrow{e_x} + \cos\beta ·\overrightarrow{e_y} + \cos\gamma ·\overrightarrow{e_z} ev=vv=vvxex+vvyey+vvzez=cosα⋅ex+cosβ⋅ey+cosγ⋅ez。
2、三种坐标系变换:直角、柱、球
- 三类积分
- 线积分: d l → = e x → d x + e y → d y + e z → d z d \overrightarrow{l} = \overrightarrow{e_x} dx + \overrightarrow{e_y} dy + \overrightarrow{e_z} dz dl=exdx+eydy+ezdz
- 面积分: d S → = e x → d y d z + e y → d x d z + e z → d x d y d \overrightarrow{S} = \overrightarrow{e_x} dydz + \overrightarrow{e_y} dxdz + \overrightarrow{e_z} dxdy dS=exdydz+eydxdz+ezdxdy
- 体积分: d V = d x d y d z dV = dxdydz dV=dxdydz
- 推导思路: d l → = e l → d l = ( e x → cos α + e y → cos β + e z → cos γ ) d l = e x → d x + e y → d y + e z → d z d \overrightarrow{l} = \overrightarrow{e_l} dl = ( \overrightarrow{e_x} \cos{\alpha} + \overrightarrow{e_y} \cos{\beta} + \overrightarrow{e_z} \cos{\gamma} ) dl = \overrightarrow{e_x} dx + \overrightarrow{e_y} dy + \overrightarrow{e_z} dz dl=eldl=(excosα+eycosβ+ezcosγ)dl=exdx+eydy+ezdz; d S → = e S → d S = ( e x → cos α + e y → cos β + e z → cos γ ) d S = e x → d y d z + e y → d x d z + e z → d x d y d \overrightarrow{S} = \overrightarrow{e_S} dS = ( \overrightarrow{e_x} \cos{\alpha} + \overrightarrow{e_y} \cos{\beta} + \overrightarrow{e_z} \cos{\gamma} ) dS = \overrightarrow{e_x} dydz + \overrightarrow{e_y} dxdz + \overrightarrow{e_z} dxdy dS=eSdS=(excosα+eycosβ+ezcosγ)dS=exdydz+eydxdz+ezdxdy
- 结合图解把握三类坐标系下三个正交方向上的长度微元
- 直角: e x → : d x 、 e y → : d y 、 e z → : d z \overrightarrow{e_x}:dx、 \overrightarrow{e_y}:dy、 \overrightarrow{e_z}:dz ex:dx、ey:dy、ez:dz
- 柱: e ρ → : d ρ 、 e ϕ → : ρ d ϕ 、 e z → : d z \overrightarrow{e_\rho}:d\rho、 \overrightarrow{e_\phi}:\rho d\phi、 \overrightarrow{e_z}:dz eρ:dρ、eϕ:ρdϕ、ez:dz
- 球: e r → : d r 、 e ϕ → : r sin θ d ϕ 、 e θ → : r d θ \overrightarrow{e_r}:dr、 \overrightarrow{e_\phi}:r \sin{\theta} d\phi、 \overrightarrow{e_\theta}:r d\theta er:dr、eϕ:rsinθdϕ、eθ:rdθ
- 体积元: d V = d x d y d z = ρ d ρ d ϕ d z = r 2 sin θ d r d ϕ d θ dV = dxdydz = \rho d\rho d\phi dz = r^2\sin{\theta}dr d\phi d\theta dV=dxdydz=ρdρdϕdz=r2sinθdrdϕdθ
- 基矢量转换:“原基矢量”分别投影至“目标基矢量”
- 将“直角”转换至“柱”,即
e
x
→
、
e
y
→
、
e
z
→
\overrightarrow{e_x}、\overrightarrow{e_y}、\overrightarrow{e_z}
ex、ey、ez分别投影至
e
ρ
→
、
e
ϕ
→
、
e
z
→
\overrightarrow{e_\rho}、\overrightarrow{e_\phi}、\overrightarrow{e_z}
eρ、eϕ、ez:
e ρ → = e x → cos ϕ + e y → sin ϕ \overrightarrow{e_\rho} = \overrightarrow{e_x} \cos{\phi} + \overrightarrow{e_y} \sin{\phi} eρ=excosϕ+eysinϕ
e ϕ → = − e x → sin ϕ + e y → cos ϕ \overrightarrow{e_\phi} = - \overrightarrow{e_x} \sin{\phi} + \overrightarrow{e_y} \cos{\phi} eϕ=−exsinϕ+eycosϕ
e z → = e z → \overrightarrow{e_z} = \overrightarrow{e_z} ez=ez - 将“直角”转换至“球”,即
e
x
→
、
e
y
→
、
e
z
→
\overrightarrow{e_x}、\overrightarrow{e_y}、\overrightarrow{e_z}
ex、ey、ez分别投影至
e
r
→
、
e
ϕ
→
、
e
θ
→
\overrightarrow{e_r}、\overrightarrow{e_\phi}、\overrightarrow{e_\theta}
er、eϕ、eθ :
e r → = e x → cos ϕ sin θ + e y → sin ϕ sin θ + e z → cos θ \overrightarrow{e_r} = \overrightarrow{e_x} \cos{\phi} \sin{\theta} + \overrightarrow{e_y} \sin{\phi} \sin{\theta} + \overrightarrow{e_z} \cos{\theta} er=excosϕsinθ+eysinϕsinθ+ezcosθ
e ϕ → = − e x → sin ϕ + e y → cos ϕ \overrightarrow{e_\phi} = - \overrightarrow{e_x} \sin{\phi} + \overrightarrow{e_y} \cos{\phi} eϕ=−exsinϕ+eycosϕ
e θ → = e x → cos ϕ cos θ + e y → sin ϕ cos θ − e z → sin θ \overrightarrow{e_\theta} = \overrightarrow{e_x} \cos{\phi} \cos{\theta} + \overrightarrow{e_y} \sin{\phi} \cos{\theta} - \overrightarrow{e_z} \sin{\theta} eθ=excosϕcosθ+eysinϕcosθ−ezsinθ
- 将“直角”转换至“柱”,即
e
x
→
、
e
y
→
、
e
z
→
\overrightarrow{e_x}、\overrightarrow{e_y}、\overrightarrow{e_z}
ex、ey、ez分别投影至
e
ρ
→
、
e
ϕ
→
、
e
z
→
\overrightarrow{e_\rho}、\overrightarrow{e_\phi}、\overrightarrow{e_z}
eρ、eϕ、ez:
- 矢量代数运算
- 点积(标量): A → ⋅ B → = ∣ A → ∣ ∣ B → ∣ cos θ \overrightarrow{A} · \overrightarrow{B} = |\overrightarrow{A}| |\overrightarrow{B}| \cos{\theta} A⋅B=∣A∣∣B∣cosθ
- 叉积(矢量):
A
→
×
B
→
=
C
→
\overrightarrow{A} \times \overrightarrow{B} = \overrightarrow{C}
A×B=C、
∣
C
→
∣
=
∣
A
→
∣
∣
B
→
∣
sin
θ
|\overrightarrow{C}| = |\overrightarrow{A}| |\overrightarrow{B}| \sin{\theta}
∣C∣=∣A∣∣B∣sinθ (方向:右手法则)
A → × B → = ( A x e x → + A y e y → + A z e z → ) × ( B x e x → + B y e y → + B z e z → ) = ∣ e x → e y → e z → A x A y A z B x B y B z ∣ \overrightarrow{A} \times \overrightarrow{B} = (A_x \overrightarrow{e_x} + A_y \overrightarrow{e_y} + A_z \overrightarrow{e_z}) \times (B_x \overrightarrow{e_x} + B_y \overrightarrow{e_y} + B_z \overrightarrow{e_z}) = {\begin{vmatrix} \overrightarrow{e_x} & \overrightarrow{e_y} & \overrightarrow{e_z} \\ A_x & A_y & A_z\\ B_x & B_y & B_z \end{vmatrix}} A×B=(Axex+Ayey+Azez)×(Bxex+Byey+Bzez)= exAxBxeyAyByezAzBz