一、多元向量值函数导数与微分的定义
设有
n
n
n元向量值函数
f
:
U
(
x
0
)
⊆
R
n
→
R
m
\bm f:U(x_0)\subseteq\mathbb{R}^n\to\mathbb{R}^m
f:U(x0)⊆Rn→Rm,该函数可以表示成
f
(
x
)
=
[
f
1
(
x
)
f
2
(
x
)
⋯
f
m
(
x
)
]
=
[
f
1
(
x
1
,
x
2
,
x
3
,
⋯
,
x
n
)
f
2
(
x
1
,
x
2
,
x
3
,
⋯
,
x
n
)
⋯
f
m
(
x
1
,
x
2
,
x
3
,
⋯
,
x
n
)
]
\bm f(\bm x)=\begin{bmatrix}f_1(\bm x)\\f_2(\bm x)\\\cdots\\f_m(\bm x)\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}f_1(x_1,x_2,x_3,\cdots,x_n)\\f_2(x_1,x_2,x_3,\cdots,x_n)\\\cdots\\f_m(x_1,x_2,x_3,\cdots,x_n)\end{bmatrix}
f(x)=
f1(x)f2(x)⋯fm(x)
=
f1(x1,x2,x3,⋯,xn)f2(x1,x2,x3,⋯,xn)⋯fm(x1,x2,x3,⋯,xn)
它将
n
n
n维空间中的点
x
\bm x
x映射为
m
m
m维空间中的点
f
(
x
)
\bm f(\bm x)
f(x)。若
f
\bm f
f的每个分量
f
1
,
f
2
,
⋯
,
f
n
f_1,f_2,\cdots,f_n
f1,f2,⋯,fn都在点
x
0
\bm x_0
x0处可微,则我们定义
f
\bm f
f在
x
0
\bm x_0
x0处的导数(雅可比矩阵)为
D
f
(
x
0
)
=
[
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
1
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
2
⋯
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
n
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
1
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
2
⋯
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
n
⋮
⋮
⋮
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
1
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
2
⋯
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
n
]
=
[
∇
f
1
(
x
0
)
∇
f
2
(
x
0
)
⋮
∇
f
m
(
x
0
)
]
\rm D\bm f(\bm x_0)=\begin{bmatrix}\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_1}&\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_2}&\cdots&\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_n}\\\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_1}&\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_2}&\cdots&\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_n}\\\vdots&\vdots&&\vdots\\\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_1}&\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_2}&\cdots&\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_n}\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}\nabla f_1(\bm x_0)\\\nabla f_2(\bm x_0)\\\vdots\\\nabla f_m(\bm x_0)\end{bmatrix}
Df(x0)=
∂x1∂f1(x0)∂x1∂f2(x0)⋮∂x1∂fm(x0)∂x2∂f1(x0)∂x2∂f2(x0)⋮∂x2∂fm(x0)⋯⋯⋯∂xn∂f1(x0)∂xn∂f2(x0)⋮∂xn∂fm(x0)
=
∇f1(x0)∇f2(x0)⋮∇fm(x0)
定义
f
\bm f
f在
x
0
\bm x_0
x0处的微分为
d
f
(
x
0
)
=
[
d
f
1
(
x
0
)
d
f
2
(
x
0
)
⋮
d
f
m
(
x
0
)
]
=
[
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
1
d
x
1
+
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
2
d
x
2
+
⋯
+
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
n
d
x
n
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
1
d
x
1
+
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
2
d
x
2
+
⋯
+
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
n
d
x
n
⋮
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
1
d
x
1
+
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
2
d
x
2
+
⋯
+
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
n
d
x
n
]
=
[
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
1
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
2
⋯
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
n
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
1
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
2
⋯
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
n
⋮
⋮
⋮
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
1
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
2
⋯
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
n
]
[
d
x
1
d
x
2
⋯
d
x
n
]
=
D
f
(
x
0
)
d
x
\begin{aligned}\text{d}\bm f(\bm x_0)&=\begin{bmatrix}\text{d}f_1(\bm x_0)\\\text{d}f_2(\bm x_0)\\\vdots\\\text{d}f_m(\bm x_0)\end{bmatrix}\\&=\begin{bmatrix}\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_1}\text{d}x_1+\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_2}\text{d}x_2+\cdots+\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_n}\text{d}x_n\\\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_1}\text{d}x_1+\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_2}\text{d}x_2+\cdots+\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_n}\text{d}x_n\\\vdots\\\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_1}\text{d}x_1+\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_2}\text{d}x_2+\cdots+\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_n}\text{d}x_n\end{bmatrix}\\&=\begin{bmatrix}\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_1}&\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_2}&\cdots&\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_n}\\\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_1}&\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_2}&\cdots&\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_n}\\\vdots&\vdots&&\vdots\\\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_1}&\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_2}&\cdots&\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_n}\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\text{d}x_1\\\text{d}x_2\\\cdots\\\text{d}x_n\end{bmatrix}\\&=\text{D}\bm{f}(\bm x_0)\text{d}\bm{x}\end{aligned}
df(x0)=
df1(x0)df2(x0)⋮dfm(x0)
=
∂x1∂f1(x0)dx1+∂x2∂f1(x0)dx2+⋯+∂xn∂f1(x0)dxn∂x1∂f2(x0)dx1+∂x2∂f2(x0)dx2+⋯+∂xn∂f2(x0)dxn⋮∂x1∂fm(x0)dx1+∂x2∂fm(x0)dx2+⋯+∂xn∂fm(x0)dxn
=
∂x1∂f1(x0)∂x1∂f2(x0)⋮∂x1∂fm(x0)∂x2∂f1(x0)∂x2∂f2(x0)⋮∂x2∂fm(x0)⋯⋯⋯∂xn∂f1(x0)∂xn∂f2(x0)⋮∂xn∂fm(x0)
dx1dx2⋯dxn
=Df(x0)dx当
m
=
n
m=n
m=n时,雅可比矩阵为方阵,该方阵的行列式称为
f
\bm f
f在
x
0
\bm x_0
x0处的雅可比行列式(Jacobian Determinant,简称雅可比式),记作
J
f
(
x
0
)
=
∣
D
f
(
x
0
)
∣
=
∂
(
f
1
,
f
2
,
⋯
,
f
n
)
∂
(
x
1
,
x
2
,
⋯
,
x
n
)
∣
x
0
\bm J_f(\bm x_0)=\left|\rm D\bm f(\bm x_0)\right|=\left.\frac{\partial(f_1,f_2,\cdots,f_n)}{\partial(x_1,x_2,\cdots,x_n)}\right|_{\bm x_0}
Jf(x0)=∣Df(x0)∣=∂(x1,x2,⋯,xn)∂(f1,f2,⋯,fn)
x0例如,设
{
x
(
ρ
,
θ
)
=
ρ
cos
θ
y
(
ρ
,
θ
)
=
ρ
sin
θ
\begin{cases}x(\rho,\theta)=\rho\cos\theta\\y(\rho,\theta)=\rho\sin\theta\end{cases}
{x(ρ,θ)=ρcosθy(ρ,θ)=ρsinθ则
∂
(
x
,
y
)
∂
(
ρ
,
θ
)
=
∣
cos
θ
−
ρ
sin
θ
sin
θ
ρ
cos
θ
∣
=
ρ
(
cos
2
θ
+
sin
2
θ
)
=
ρ
\frac{\partial(x,y)}{\partial(\rho,\theta)}=\begin{vmatrix}\cos\theta&-\rho\sin\theta\\\sin\theta&\rho\cos\theta\end{vmatrix}=\rho(\cos^2\theta+\sin^2\theta)=\rho
∂(ρ,θ)∂(x,y)=
cosθsinθ−ρsinθρcosθ
=ρ(cos2θ+sin2θ)=ρ设
x
0
=
(
x
1
,
x
2
,
⋯
,
x
n
)
T
\bm x_0=(x_1,x_2,\cdots,x_n)^T
x0=(x1,x2,⋯,xn)T,我们定义
f
\bm f
f在
x
0
\bm x_0
x0处对
x
i
x_i
xi的偏导数为
∂
f
(
x
0
)
∂
x
i
=
lim
Δ
x
i
→
0
f
(
[
x
1
x
2
⋮
x
i
+
Δ
x
i
⋮
x
n
]
)
−
f
(
[
x
1
x
2
⋮
x
i
⋮
x
n
]
)
Δ
x
i
\frac{\partial\bm f(\bm x_0)}{\partial x_i}=\lim\limits_{\Delta x_i\to0}\frac{\bm f\left(\begin{bmatrix}x_1\\x_2\\\vdots\\x_i+\Delta x_i\\\vdots\\x_n\end{bmatrix}\right)-\bm f\left(\begin{bmatrix}x_1\\x_2\\\vdots\\x_i\\\vdots\\x_n\end{bmatrix}\right)}{\Delta x_i}
∂xi∂f(x0)=Δxi→0limΔxif
x1x2⋮xi+Δxi⋮xn
−f
x1x2⋮xi⋮xn
当
∂
f
(
x
0
)
∂
x
i
\frac{\partial\bm f(\bm x_0)}{\partial x_i}
∂xi∂f(x0)存在时,有
∂
f
(
x
0
)
∂
x
i
=
[
∂
f
1
(
x
0
)
∂
x
i
∂
f
2
(
x
0
)
∂
x
i
⋮
∂
f
m
(
x
0
)
∂
x
i
]
\frac{\partial\bm f(\bm x_0)}{\partial x_i}=\begin{bmatrix}\frac{\partial f_1(\bm x_0)}{\partial x_i}\\\frac{\partial f_2(\bm x_0)}{\partial x_i}\\\vdots\\\frac{\partial f_m(\bm x_0)}{\partial x_i}\end{bmatrix}
∂xi∂f(x0)=
∂xi∂f1(x0)∂xi∂f2(x0)⋮∂xi∂fm(x0)
因此我们可以把雅可比矩阵
D
f
(
x
0
)
\rm D\bm f(\bm x_0)
Df(x0)按列和按行分块分别写作
D
f
(
x
0
)
=
[
∂
f
(
x
0
)
∂
x
1
∂
f
(
x
0
)
∂
x
2
⋯
∂
f
(
x
0
)
∂
x
n
]
=
[
∇
f
1
(
x
0
)
∇
f
2
(
x
0
)
⋮
∇
f
m
(
x
0
)
]
\rm D\bm f(\bm x_0)=\begin{bmatrix}\frac{\partial\bm f(\bm x_0)}{\partial x_1}&\frac{\partial\bm f(\bm x_0)}{\partial x_2}&\cdots&\frac{\partial\bm f(\bm x_0)}{\partial x_n}\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}\nabla f_1(\bm x_0)\\\nabla f_2(\bm x_0)\\\vdots\\\nabla f_m(\bm x_0)\end{bmatrix}
Df(x0)=[∂x1∂f(x0)∂x2∂f(x0)⋯∂xn∂f(x0)]=
∇f1(x0)∇f2(x0)⋮∇fm(x0)
二、多元向量值函数的微分运算法则
定理1 设向量值函数
f
\bm f
f和
g
\bm g
g都在点
x
\bm x
x处可微,
u
u
u是在
x
\bm x
x处可微的数量值函数,则
(1)
f
+
g
\bm f+\bm g
f+g在
x
x
x处可微,且其导数为
D
(
f
+
g
)
(
x
)
=
D
f
(
x
)
+
D
g
(
x
)
\text{D}(\bm f+\bm g)(\bm x)=\rm D\bm f(\bm x)+\rm D\bm g(\bm x)
D(f+g)(x)=Df(x)+Dg(x)(2)
⟨
f
,
g
⟩
\left\langle\bm f,\bm g\right\rangle
⟨f,g⟩在
x
\bm x
x处可微,且其导数为
D
⟨
f
,
g
⟩
(
x
)
=
(
f
(
x
)
)
T
D
g
(
x
)
+
(
g
(
x
)
)
T
D
f
(
x
)
\rm D\left\langle\bm f,\bm g\right\rangle(\bm x)=(\bm f(\bm x))^T\rm D\bm g(\bm x)+(\bm g(\bm x))^T\rm D\bm f(\bm x)
D⟨f,g⟩(x)=(f(x))TDg(x)+(g(x))TDf(x)(3)
u
f
u\bm f
uf在
x
\bm x
x处可微,且其导数为
D
(
u
f
)
(
x
)
=
u
(
x
)
D
f
(
x
)
+
f
(
x
)
∇
u
(
x
)
\text{D}(u\bm f)(\bm x)=u(\bm x)\text D\bm f(\bm x)+\bm f(\bm x)\nabla u(\bm x)
D(uf)(x)=u(x)Df(x)+f(x)∇u(x)(4) 若
f
:
R
→
R
3
,
g
:
R
→
R
3
\bm f:\mathbb{R}\to\mathbb{R}^3,\bm g:\mathbb{R}\to\mathbb{R}^3
f:R→R3,g:R→R3,则向量积
f
×
g
\bm f\times\bm g
f×g在
x
x
x处可微,且其导数为
D
(
f
×
g
)
(
x
)
=
D
f
(
x
)
×
g
(
x
)
+
f
(
x
)
×
D
g
(
x
)
\text{D}(\bm f\times\bm g)(x)=\text{D}\bm f(x)\times\bm g(x)+\bm f(x)\times\text{D}\bm g(x)
D(f×g)(x)=Df(x)×g(x)+f(x)×Dg(x)证明:
(1) 显然成立。
(2) 设
f
=
[
f
1
f
2
⋮
f
m
]
,
g
=
[
g
1
g
2
⋮
g
m
]
\bm f=\begin{bmatrix}f_1\\f_2\\\vdots\\f_m\end{bmatrix},\bm g=\begin{bmatrix}g_1\\g_2\\\vdots\\g_m\end{bmatrix}
f=
f1f2⋮fm
,g=
g1g2⋮gm
,则数量值函数
F
=
⟨
f
,
g
⟩
(
x
)
=
∑
i
=
1
m
f
i
g
i
F=\left\langle\bm f,\bm g\right\rangle(\bm x)=\sum\limits_{i=1}^mf_ig_i
F=⟨f,g⟩(x)=i=1∑mfigi,且
D
F
(
x
)
=
∇
F
(
x
)
=
∑
i
=
1
m
∇
f
i
g
i
(
x
)
\begin{aligned}\text{D}F(\bm x)&=\nabla F(\bm x)\\&=\sum\limits_{i=1}^m\nabla f_ig_i(\bm x)\end{aligned}
DF(x)=∇F(x)=i=1∑m∇figi(x)我们知道,对于
j
∈
{
1
,
2
,
⋯
,
n
}
j\in\{1,2,\cdots,n\}
j∈{1,2,⋯,n},
∂
f
i
g
i
(
x
j
)
∂
x
j
=
f
i
∂
g
i
(
x
j
)
∂
x
j
+
g
i
∂
f
i
(
x
j
)
∂
x
j
\frac{\partial f_ig_i(x_j)}{\partial x_j}=f_i\frac{\partial g_i(x_j)}{\partial x_j}+g_i\frac{\partial f_i(x_j)}{\partial x_j}
∂xj∂figi(xj)=fi∂xj∂gi(xj)+gi∂xj∂fi(xj)故
∇
f
i
g
i
(
x
)
=
(
f
i
∂
g
i
(
x
1
)
∂
x
1
+
g
i
∂
f
i
(
x
1
)
∂
x
1
,
f
i
∂
g
i
(
x
2
)
∂
x
2
+
g
i
∂
f
i
(
x
2
)
∂
x
2
,
⋯
,
f
i
∂
g
i
(
x
n
)
∂
x
n
+
g
i
∂
f
i
(
x
n
)
∂
x
n
)
=
f
i
(
x
)
∇
g
i
(
x
)
+
∇
f
i
(
x
)
g
i
(
x
)
\begin{aligned}\nabla f_ig_i(\bm x)&=\left(f_i\frac{\partial g_i(x_1)}{\partial x_1}+g_i\frac{\partial f_i(x_1)}{\partial x_1},f_i\frac{\partial g_i(x_2)}{\partial x_2}+g_i\frac{\partial f_i(x_2)}{\partial x_2},\cdots,f_i\frac{\partial g_i(x_n)}{\partial x_n}+g_i\frac{\partial f_i(x_n)}{\partial x_n}\right)\\&=f_i(\bm x)\nabla g_i(\bm x)+\nabla f_i(\bm x)g_i(\bm x)\end{aligned}
∇figi(x)=(fi∂x1∂gi(x1)+gi∂x1∂fi(x1),fi∂x2∂gi(x2)+gi∂x2∂fi(x2),⋯,fi∂xn∂gi(xn)+gi∂xn∂fi(xn))=fi(x)∇gi(x)+∇fi(x)gi(x)那么
D
F
(
x
)
=
∑
i
=
1
m
[
f
i
(
x
)
∇
g
i
(
x
)
+
∇
f
i
(
x
)
g
i
(
x
)
]
=
[
f
1
(
x
)
f
2
(
x
)
⋯
f
m
(
x
)
]
[
∇
g
1
(
x
)
∇
g
2
(
x
)
⋮
∇
g
m
(
x
)
]
+
[
g
1
(
x
)
g
2
(
x
)
⋯
g
m
(
x
)
]
[
∇
f
1
(
x
)
∇
f
2
(
x
)
⋮
∇
f
m
(
x
)
]
=
(
f
(
x
)
)
T
D
g
(
x
)
+
(
g
(
x
)
)
T
D
f
(
x
)
\begin{aligned}\text{D}F(\bm x)&=\sum\limits_{i=1}^m[f_i(\bm x)\nabla g_i(\bm x)+\nabla f_i(\bm x)g_i(\bm x)]\\&=\begin{bmatrix}f_1(\bm x)&f_2(\bm x)&\cdots&f_m(\bm x)\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\nabla g_1(\bm x)\\\nabla g_2(\bm x)\\\vdots\\\nabla g_m(\bm x)\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}g_1(\bm x)&g_2(\bm x)&\cdots&g_m(\bm x)\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\nabla f_1(\bm x)\\\nabla f_2(\bm x)\\\vdots\\\nabla f_m(\bm x)\end{bmatrix}\\&=(\bm f(\bm x))^T\rm D\bm g(\bm x)+(\bm g(\bm x))^T\rm D\bm f(\bm x)\end{aligned}
DF(x)=i=1∑m[fi(x)∇gi(x)+∇fi(x)gi(x)]=[f1(x)f2(x)⋯fm(x)]
∇g1(x)∇g2(x)⋮∇gm(x)
+[g1(x)g2(x)⋯gm(x)]
∇f1(x)∇f2(x)⋮∇fm(x)
=(f(x))TDg(x)+(g(x))TDf(x)
(3) 是(2)的特例。
(4)
D
(
f
×
g
)
(
x
)
=
D
∣
i
j
k
f
1
f
2
f
3
g
1
g
2
g
3
∣
=
d
d
x
[
f
2
g
3
−
f
3
g
2
f
3
g
1
−
f
1
g
3
f
1
g
2
−
f
2
g
1
]
=
[
f
2
′
g
3
+
f
2
g
3
′
−
f
3
′
g
2
−
f
3
g
2
′
f
3
′
g
1
+
f
3
g
1
′
−
f
1
′
g
3
−
f
1
g
3
′
f
1
′
g
2
+
f
1
g
2
′
−
f
2
′
g
1
−
f
2
g
1
′
]
=
[
f
2
′
g
3
−
f
3
′
g
2
f
3
′
g
1
−
f
1
′
g
3
f
1
′
g
2
−
f
2
′
g
1
]
+
[
f
2
g
3
′
−
f
3
g
2
′
f
3
g
1
′
−
f
1
g
3
′
f
1
g
2
′
−
f
2
g
1
′
]
=
[
f
1
′
f
2
′
f
3
′
]
×
[
g
1
g
2
g
3
]
+
[
f
1
f
2
f
3
]
×
[
g
1
′
g
2
′
g
3
′
]
=
D
f
(
x
)
×
g
(
x
)
+
f
(
x
)
×
D
g
(
x
)
\begin{aligned}\text{D}(\bm f\times\bm g)(x)&=\text{D}\begin{vmatrix}\bm i&\bm j&\bm k\\f_1&f_2&f_3\\g_1&g_2&g_3\end{vmatrix}\\&=\frac{\rm d}{\text{d}x}\begin{bmatrix}f_2g_3-f_3g_2\\f_3g_1-f_1g_3\\f_1g_2-f_2g_1\end{bmatrix}\\&=\begin{bmatrix}f_2'g_3+f_2g_3'-f_3'g_2-f_3g_2'\\f_3'g_1+f_3g_1'-f_1'g_3-f_1g_3'\\f_1'g_2+f_1g_2'-f_2'g_1-f_2g_1'\end{bmatrix}\\&=\begin{bmatrix}f_2'g_3-f_3'g_2\\f_3'g_1-f_1'g_3\\f_1'g_2-f_2'g_1\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}f_2g_3'-f_3g_2'\\f_3g_1'-f_1g_3'\\f_1g_2'-f_2g_1'\end{bmatrix}\\&=\begin{bmatrix}f_1'\\f_2'\\f_3'\end{bmatrix}\times\begin{bmatrix}g_1\\g_2\\g_3\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}f_1\\f_2\\f_3\end{bmatrix}\times\begin{bmatrix}g_1'\\g_2'\\g_3'\end{bmatrix}\\&=\text{D}\bm f(x)\times\bm g(x)+\bm f(x)\times\text{D}\bm g(x)\end{aligned}
D(f×g)(x)=D
if1g1jf2g2kf3g3
=dxd
f2g3−f3g2f3g1−f1g3f1g2−f2g1
=
f2′g3+f2g3′−f3′g2−f3g2′f3′g1+f3g1′−f1′g3−f1g3′f1′g2+f1g2′−f2′g1−f2g1′
=
f2′g3−f3′g2f3′g1−f1′g3f1′g2−f2′g1
+
f2g3′−f3g2′f3g1′−f1g3′f1g2′−f2g1′
=
f1′f2′f3′
×
g1g2g3
+
f1f2f3
×
g1′g2′g3′
=Df(x)×g(x)+f(x)×Dg(x)证毕。∎
定理2 设
r
=
r
(
t
)
\bm r=\bm r(t)
r=r(t)表示空间中动点
[
x
(
t
)
y
(
t
)
z
(
t
)
]
\begin{bmatrix}x(t)\\y(t)\\z(t)\end{bmatrix}
x(t)y(t)z(t)
的向径,则
⟨
r
′
(
t
)
,
r
(
t
)
⟩
≡
0
⟺
∥
r
(
t
)
∥
≡
c
\left\langle\bm r'(t),\bm r(t)\right\rangle\equiv0\Longleftrightarrow\|\bm r(t)\|\equiv c
⟨r′(t),r(t)⟩≡0⟺∥r(t)∥≡c其中
c
c
c为常数,这表示动点的轨迹在以原点为中心的球面上。
证明:
由定理1(2)知
d
d
t
⟨
r
,
r
⟩
(
t
)
=
⟨
r
,
r
′
⟩
(
t
)
+
⟨
r
′
,
r
⟩
(
t
)
\frac{\rm d}{\text{d}t}\left\langle\bm r,\bm r\right\rangle(t)=\left\langle\bm r,\bm r'\right\rangle(t)+\left\langle\bm r',\bm r\right\rangle(t)
dtd⟨r,r⟩(t)=⟨r,r′⟩(t)+⟨r′,r⟩(t)即
d
d
t
∥
r
(
t
)
∥
2
=
2
⟨
r
′
(
t
)
,
r
(
t
)
⟩
\frac{\rm d}{\text{d}t}\|\bm r(t)\|^2=2\left\langle\bm r'(t),\bm r(t)\right\rangle
dtd∥r(t)∥2=2⟨r′(t),r(t)⟩故
⟨
r
′
(
t
)
,
r
(
t
)
⟩
≡
0
⟺
d
d
t
∥
r
(
t
)
∥
2
≡
0
⟺
∥
r
(
t
)
∥
2
≡
C
⟺
∥
r
(
t
)
∥
≡
c
\left\langle\bm r'(t),\bm r(t)\right\rangle\equiv0\Longleftrightarrow\frac{\rm d}{\text{d}t}\|\bm r(t)\|^2\equiv0\Longleftrightarrow\|\bm r(t)\|^2\equiv C\Longleftrightarrow\|\bm r(t)\|\equiv c
⟨r′(t),r(t)⟩≡0⟺dtd∥r(t)∥2≡0⟺∥r(t)∥2≡C⟺∥r(t)∥≡c。∎
定理3(向量值函数的链式法则) 设向量值函数 g ( x ) : R n → R p \bm g(\bm x):\mathbb{R}^n\to\mathbb{R}^p g(x):Rn→Rp在点 x 0 \bm x_0 x0处可微,向量值函数 f ( u ) : R p → R m \bm f(\bm u):\mathbb{R}^p\to\mathbb{R}^m f(u):Rp→Rm在点 g ( x 0 ) \bm g(\bm x_0) g(x0)处可微,则复合函数 w ( x ) = f ( g ( x ) ) \bm w(\bm x)=\bm f(\bm g(\bm x)) w(x)=f(g(x))在点 x 0 \bm x_0 x0处可微,且 D w ( x 0 ) = D f ( g ( x 0 ) ) D g ( x 0 ) \rm D\bm w(\bm x_0)=\rm D\bm f(\bm g(\bm x_0))\rm D\bm g(\bm x_0) Dw(x0)=Df(g(x0))Dg(x0)证明提要:由复合函数的求导法则, D w ( x ) \rm D\bm w(\bm x) Dw(x)的第 ( i , j ) (i,j) (i,j)个元素 ∂ w i ∂ x j \frac{\partial w_i}{\partial x_j} ∂xj∂wi可以表示为 ∂ w i ∂ x j = ∂ f i ( g ( x ) ) ∂ x j = ∂ f i ( g 1 ( x 1 , x 2 , ⋯ , x n ) , g 2 ( x 1 , x 2 , ⋯ , x n ) , ⋯ , g p ( x 1 , x 2 , ⋯ , x n ) ) ∂ x j = ∑ k = 1 p ∂ f i ∂ u k ∂ g k ∂ x j \begin{aligned}\frac{\partial w_i}{\partial x_j}&=\frac{\partial f_i(\bm g(\bm x))}{\partial x_j}\\&=\frac{\partial f_i(g_1(x_1,x_2,\cdots,x_n),g_2(x_1,x_2,\cdots,x_n),\cdots,g_p(x_1,x_2,\cdots,x_n))}{\partial x_j}\\&=\sum\limits_{k=1}^{p}\frac{\partial f_i}{\partial u_k}\frac{\partial g_k}{\partial x_j}\end{aligned} ∂xj∂wi=∂xj∂fi(g(x))=∂xj∂fi(g1(x1,x2,⋯,xn),g2(x1,x2,⋯,xn),⋯,gp(x1,x2,⋯,xn))=k=1∑p∂uk∂fi∂xj∂gk恰好是矩阵乘法的形式。∎
当 n = p = m n=p=m n=p=m时,取两端的行列式得 ∂ ( w 1 , w 2 , ⋯ , w n ) ∂ ( x 1 , x 2 , ⋯ , x n ) = ∂ ( w 1 , w 2 , ⋯ , w n ) ∂ ( u 1 , u 2 , ⋯ , u n ) ∂ ( g 1 , g 2 , ⋯ , g n ) ∂ ( x 1 , x 2 , ⋯ , x n ) \frac{\partial(w_1,w_2,\cdots,w_n)}{\partial(x_1,x_2,\cdots,x_n)}=\frac{\partial(w_1,w_2,\cdots,w_n)}{\partial(u_1,u_2,\cdots,u_n)}\frac{\partial(g_1,g_2,\cdots,g_n)}{\partial(x_1,x_2,\cdots,x_n)} ∂(x1,x2,⋯,xn)∂(w1,w2,⋯,wn)=∂(u1,u2,⋯,un)∂(w1,w2,⋯,wn)∂(x1,x2,⋯,xn)∂(g1,g2,⋯,gn)即复合函数的雅可比式是两个函数的雅可比式的乘积( J w = J f J g \bm J_w=\bm J_f\bm J_g Jw=JfJg)。
推论 设
f
,
g
:
R
n
→
R
n
\bm f,\bm g:\mathbb{R}^n\to\mathbb{R}^n
f,g:Rn→Rn互为反函数,则它们的雅可比式互为倒数。
证明:令
w
(
x
)
=
f
(
g
(
x
)
)
≡
x
\bm w(\bm x)=\bm f(\bm g(\bm x))\equiv \bm x
w(x)=f(g(x))≡x,而
D
w
(
x
)
=
I
\rm D\bm w(\bm x)=\bm I
Dw(x)=I,故
J
w
=
1
\bm J_w=1
Jw=1,
J
f
J
g
=
1
\bm J_f\bm J_g=1
JfJg=1。∎
三、由方程所确定的隐函数的微分法
例1 已知方程组
{
F
1
(
x
,
y
,
u
,
v
)
=
x
u
+
y
v
=
0
F
2
(
x
,
y
,
u
,
v
)
=
y
u
+
x
v
=
1
\begin{cases}F_1(x,y,u,v)=xu+yv=0\\F_2(x,y,u,v)=yu+xv=1\end{cases}
{F1(x,y,u,v)=xu+yv=0F2(x,y,u,v)=yu+xv=1确定了隐函数
{
u
=
u
(
x
,
y
)
v
=
v
(
x
,
y
)
\begin{cases}u=u(x,y)\\v=v(x,y)\end{cases}
{u=u(x,y)v=v(x,y),求(1)
∂
u
∂
x
\partial u\over\partial x
∂x∂u及(2)
∂
v
∂
y
\partial v\over\partial y
∂y∂v。
解:
(1) 方程组两边对
x
x
x求偏导得
{
u
+
x
∂
u
∂
x
+
y
∂
v
∂
x
=
0
y
∂
u
∂
x
+
v
+
x
∂
v
∂
x
=
0
\begin{cases}u+x{\partial u\over\partial x}+y{\partial v\over\partial x}=0\\y{\partial u\over\partial x}+v+x{\partial v\over\partial x}=0\end{cases}
{u+x∂x∂u+y∂x∂v=0y∂x∂u+v+x∂x∂v=0这是一个关于
∂
u
∂
x
,
∂
v
∂
x
{\partial u\over\partial x},{\partial v\over\partial x}
∂x∂u,∂x∂v的二元一次方程组,可以表示成
[
x
y
y
x
]
[
∂
u
∂
x
∂
v
∂
x
]
=
[
−
u
−
v
]
\begin{bmatrix}x&y\\y&x\end{bmatrix}\begin{bmatrix}{\partial u\over\partial x}\\{\partial v\over\partial x}\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}-u\\-v\end{bmatrix}
[xyyx][∂x∂u∂x∂v]=[−u−v]其中系数行列式即为雅可比式
J
=
∂
(
F
1
,
F
2
)
∂
(
u
,
v
)
\bm J=\frac{\partial(F_1,F_2)}{\partial(u,v)}
J=∂(u,v)∂(F1,F2)。根据Cramer法则,
∂
u
∂
x
=
J
u
J
=
∣
−
u
y
−
v
x
∣
∣
x
y
y
x
∣
=
v
y
−
u
x
x
2
−
y
2
\frac{\partial u}{\partial x}=\frac{\bm J_u}{\bm J}=\frac{\begin{vmatrix}-u&y\\-v&x\end{vmatrix}}{\begin{vmatrix}x&y\\y&x\end{vmatrix}}=\frac{vy-ux}{x^2-y^2}
∂x∂u=JJu=
xyyx
−u−vyx
=x2−y2vy−ux(2) 同理可得
∂
v
∂
y
=
v
y
−
u
x
x
2
−
y
2
\frac{\partial v}{\partial y}=\frac{vy-ux}{x^2-y^2}
∂y∂v=x2−y2vy−ux。注意,原方程中将
u
u
u与
v
v
v互换、
x
x
x与
y
y
y互换所得的方程与原方程完全相同,所以
∂
u
∂
x
=
∂
v
∂
y
\frac{\partial u}{\partial x}=\frac{\partial v}{\partial y}
∂x∂u=∂y∂v。∎
例2 已知
{
u
+
v
+
w
=
x
u
v
+
v
w
+
w
u
=
y
u
v
w
=
z
\begin{cases}u+v+w=x\\uv+vw+wu=y\\uvw=z\end{cases}
⎩
⎨
⎧u+v+w=xuv+vw+wu=yuvw=z,求
∂
u
∂
x
,
∂
u
∂
y
,
∂
u
∂
z
\frac{\partial u}{\partial x},\frac{\partial u}{\partial y},\frac{\partial u}{\partial z}
∂x∂u,∂y∂u,∂z∂u。
解:两边取微分得
{
d
u
+
d
v
+
d
w
=
d
x
(
v
+
w
)
d
u
+
(
u
+
w
)
d
v
+
(
u
+
v
)
d
w
=
d
y
v
w
d
u
+
u
w
d
v
+
u
v
d
w
=
d
z
\begin{cases}\text{d}u+\text{d}v+\text{d}w&=\text{d}x\\(v+w)\text{d}u+(u+w)\text{d}v+(u+v)\text{d}w&=\text{d}y\\vw\text{d}u+uw\text{d}v+uv\text{d}w&=\text{d}z\end{cases}
⎩
⎨
⎧du+dv+dw(v+w)du+(u+w)dv+(u+v)dwvwdu+uwdv+uvdw=dx=dy=dz即
[
1
1
1
v
+
w
u
+
w
u
+
v
v
w
u
w
u
v
]
[
d
u
d
v
d
w
]
=
[
d
x
d
y
d
z
]
\begin{bmatrix}1&1&1\\v+w&u+w&u+v\\vw&uw&uv\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\text{d}u\\\text{d}v\\\text{d}w\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}\text{d}x\\\text{d}y\\\text{d}z\end{bmatrix}
1v+wvw1u+wuw1u+vuv
dudvdw
=
dxdydz
雅可比行列式
J
=
∣
1
1
1
v
+
w
u
+
w
u
+
v
v
w
u
w
u
v
∣
=
u
2
(
v
−
w
)
+
v
2
(
w
−
u
)
+
w
2
(
u
−
v
)
=
(
u
−
v
)
(
v
−
w
)
(
u
−
w
)
\begin{aligned}\bm J&=\begin{vmatrix}1&1&1\\v+w&u+w&u+v\\vw&uw&uv\end{vmatrix}\\&=u^2(v-w)+v^2(w-u)+w^2(u-v)\\&=(u-v)(v-w)(u-w)\end{aligned}
J=
1v+wvw1u+wuw1u+vuv
=u2(v−w)+v2(w−u)+w2(u−v)=(u−v)(v−w)(u−w)故
d
u
=
J
u
J
=
∣
d
x
1
1
d
y
u
+
w
u
+
v
d
z
u
w
u
v
∣
J
=
u
2
(
v
−
w
)
d
x
−
u
(
v
−
w
)
d
y
+
(
v
−
w
)
d
z
J
=
u
2
d
x
−
u
d
y
+
d
z
(
u
−
v
)
(
u
−
w
)
\begin{aligned}\text{d}u&=\frac{\bm J_u}{\bm J}\\&=\frac{\begin{vmatrix}\text{d}x&1&1\\\text{d}y&u+w&u+v\\\text{d}z&uw&uv\end{vmatrix}}{\bm J}\\&=\frac{u^2(v-w)\text{d}x-u(v-w)\text{d}y+(v-w)\text{d}z}{\bm J}\\&=\frac{u^2\text{d}x-u\text{d}y+\text{d}z}{(u-v)(u-w)}\end{aligned}
du=JJu=J
dxdydz1u+wuw1u+vuv
=Ju2(v−w)dx−u(v−w)dy+(v−w)dz=(u−v)(u−w)u2dx−udy+dz因此
{
∂
u
∂
x
=
u
2
(
u
−
v
)
(
u
−
w
)
∂
u
∂
y
=
−
u
(
u
−
v
)
(
u
−
w
)
∂
u
∂
z
=
1
(
u
−
v
)
(
u
−
w
)
\begin{cases}\frac{\partial u}{\partial x}=\frac{u^2}{(u-v)(u-w)}\\\frac{\partial u}{\partial y}=-\frac{u}{(u-v)(u-w)}\\\frac{\partial u}{\partial z}=\frac{1}{(u-v)(u-w)}\end{cases}
⎩
⎨
⎧∂x∂u=(u−v)(u−w)u2∂y∂u=−(u−v)(u−w)u∂z∂u=(u−v)(u−w)1∎