定义3.1
设
m
m
m是一个正整数,
f
(
x
)
f(x)
f(x)为多项式且
f
(
x
)
=
a
n
x
n
+
⋯
+
a
1
x
+
a
0
f(x)=a_nx^n+\dots+a_1x+a_0
f(x)=anxn+⋯+a1x+a0
其中
a
i
a_i
ai是整数,则
f
(
x
)
≡
0
(
m
o
d
m
)
f(x)\equiv0\ \ (mod\ m)
f(x)≡0 (mod m)
称作模
m
m
m同余式。若
a
n
≢
0
(
m
o
d
m
)
a^n\not\equiv0(mod\ m)
an≡0(mod m),则
n
n
n叫作
f
(
x
)
f(x)
f(x)的次数,记为
d
e
g
f
degf
degf。此时叫作模
m
m
m的
n
n
n次同余式。
如果整数
a
a
a使得
f
(
a
)
≡
0
(
m
o
d
m
)
f(a)\equiv0\ \ (mod\ m)
f(a)≡0 (mod m)
成立,则
a
a
a叫作同余式的解。
定理3.1
一次同余方程 a x ≡ b ( m o d m ) ax\equiv b(mod\ m) ax≡b(mod m)有解的充要条件是 ( a , m ) ∣ b (a,m)|b (a,m)∣b,且当其有解时,其解数为 ( a , m ) (a,m) (a,m)。
证明
先证明必要性。
设同余方程
a
x
≡
b
(
m
o
d
m
)
ax\equiv b(mod\ m)
ax≡b(mod m)有解,解为
x
0
x_0
x0,则存在整数
k
k
k,使得
a
x
0
=
k
m
+
b
ax_0=km+b
ax0=km+b
即
b
=
a
x
0
−
k
m
b=ax_0-km
b=ax0−km
由于
(
a
,
m
)
∣
a
(a,m)|a
(a,m)∣a,
(
a
,
m
)
∣
m
(a,m)|m
(a,m)∣m,因此
(
a
,
m
)
∣
a
x
0
−
k
m
=
b
(a,m)|ax_0-km=b
(a,m)∣ax0−km=b
再证明充分性。
设
a
′
=
a
(
a
,
m
)
a'=\frac{a}{(a,m)}
a′=(a,m)a,
m
′
=
m
(
a
,
m
)
m'=\frac{m}{(a,m)}
m′=(a,m)m,
b
′
=
b
(
a
,
m
)
b'=\frac{b}{(a,m)}
b′=(a,m)b,易知,
a
′
a'
a′,
m
′
m'
m′,
b
′
b'
b′均为整数。
首先考虑同余方程
a
′
x
≡
1
(
m
o
d
m
′
)
a'x\equiv1\ \ (mod\ m')
a′x≡1 (mod m′)
因为
g
c
d
(
a
′
,
m
′
)
=
1
gcd(a',m')=1
gcd(a′,m′)=1,可知
a
′
a'
a′存在模
m
′
m'
m′的乘法逆元
x
0
x_0
x0。满足
a
′
x
0
≡
1
(
m
o
d
m
′
)
a'x_0\equiv1(mod\ m')
a′x0≡1(mod m′),且在模
m
′
m'
m′下,逆元是唯一的,即同余方程
a
′
x
≡
1
(
m
o
d
m
′
)
a'x\equiv1(mod\ m')
a′x≡1(mod m′)存在唯一解
x
≡
x
0
(
m
o
d
m
′
)
x\equiv x_0\ \ (mod\ m')
x≡x0 (mod m′)
因此,易知同余方程
a
′
x
≡
b
′
(
m
o
d
m
′
)
a'x\equiv b'\ \ (mod\ m')
a′x≡b′ (mod m′)
也存在唯一解
x
≡
x
1
≡
x
0
b
′
(
m
o
d
m
′
)
x\equiv x_1\equiv x_0b'\ \ (mod\ m')
x≡x1≡x0b′ (mod m′)
下面证明这个解也是
a
x
≡
b
(
m
o
d
m
)
ax\equiv b(mod\ m)
ax≡b(mod m)的特解。
不妨设
x
=
k
1
m
′
+
x
0
b
′
,
k
1
∈
Z
x=k_1m'+x_0b',k_1∈Z
x=k1m′+x0b′,k1∈Z
a
x
=
a
k
1
m
′
+
a
x
0
b
′
=
a
k
1
m
(
a
,
m
)
+
a
x
0
b
(
a
,
m
)
=
a
′
k
1
m
+
a
′
x
0
b
≡
a
′
x
0
b
(
m
o
d
m
)
ax=ak_1m'+ax_0b'=ak_1\frac{m}{(a,m)}+ax_0\frac{b}{(a,m)}=a'k_1m+a'x_0b\equiv a'x_0b(mod\ m)
ax=ak1m′+ax0b′=ak1(a,m)m+ax0(a,m)b=a′k1m+a′x0b≡a′x0b(mod m)
由于
a
′
x
0
≡
1
(
m
o
d
m
′
)
a'x_0\equiv1(mod\ m')
a′x0≡1(mod m′),不妨设
a
′
x
0
=
k
2
m
′
+
1
,
k
2
∈
Z
a'x_0=k_2m'+1,k_2∈Z
a′x0=k2m′+1,k2∈Z
a
′
x
0
b
=
(
k
2
m
′
+
1
)
b
=
k
2
m
′
b
+
b
=
k
2
m
(
a
,
m
)
b
+
b
=
k
2
m
b
′
+
b
≡
b
(
m
o
d
m
)
a'x_0b=(k_2m'+1)b=k_2m'b+b=k_2\frac{m}{(a,m)}b+b=k_2mb'+b\equiv b(mod\ m)
a′x0b=(k2m′+1)b=k2m′b+b=k2(a,m)mb+b=k2mb′+b≡b(mod m)
最后,
a
x
≡
b
(
m
o
d
m
)
ax\equiv b(mod\ m)
ax≡b(mod m)的全部解为
x
≡
x
1
+
t
m
(
a
,
m
)
(
m
o
d
m
)
t
=
0
,
1
,
…
,
(
a
,
m
)
−
1
x\equiv x_1+t\frac{m}{(a,m)}\ (mod\ m)\qquad t=0,1,\dots,(a,m)-1
x≡x1+t(a,m)m (mod m)t=0,1,…,(a,m)−1
其原因是:如果同时有同余式
a
x
≡
b
(
m
o
d
m
)
a
x
1
≡
b
(
m
o
d
m
)
ax\equiv b\ (mod\ m)\qquad ax_1\equiv b\ (mod\ m)
ax≡b (mod m)ax1≡b (mod m)
成立,两式相减得到
a
(
x
−
x
1
)
≡
0
(
m
o
d
m
)
a(x-x_1)\equiv0\ (mod\ m)
a(x−x1)≡0 (mod m)
这等价于
x
≡
x
1
(
m
o
d
m
(
a
,
m
)
)
x\equiv x_1\ (mod\ \frac{m}{(a,m)})
x≡x1 (mod (a,m)m)
因此,
x
x
x只要与
x
1
x_1
x1关于
m
(
a
,
m
)
\frac{m}{(a,m)}
(a,m)m同余,即为
a
x
≡
b
(
m
o
d
m
)
ax\equiv b\ (mod\ m)
ax≡b (mod m)的解。
定理3.2
设
m
m
m是一个正整数,
a
a
a是满足
(
a
,
m
)
∣
b
(a,m)|b
(a,m)∣b的整数,则一次同余式
a
x
≡
b
(
m
o
d
m
)
ax\equiv b\ (mod\ m)
ax≡b (mod m)
的全部解为
x
≡
(
(
a
(
a
,
m
)
)
−
1
(
m
o
d
m
(
a
,
m
)
)
)
b
(
a
,
m
)
+
t
m
(
a
,
m
)
(
m
o
d
m
)
t
=
0
,
1
,
…
,
(
a
,
m
)
−
1
x\equiv((\frac{a}{(a,m)})^{-1}(mod\ \frac{m}{(a,m)}))\frac{b}{(a,m)}+t\frac{m}{(a,m)}\ (mod\ m)\quad t=0,1,\dots,(a,m)-1
x≡(((a,m)a)−1(mod (a,m)m))(a,m)b+t(a,m)m (mod m)t=0,1,…,(a,m)−1
例题
例题1
求解同余方程
6
x
≡
5
(
m
o
d
8
)
6x\equiv5\ (mod\ 8)
6x≡5 (mod 8)
因为
(
6
,
8
)
∤
5
(6,8)∤5
(6,8)∤5,由定理3.1知,同余方程无解。
例题2
求解同余方程
3
x
≡
5
(
m
o
d
8
)
3x\equiv5\ (mod\ 8)
3x≡5 (mod 8)
因为
(
3
,
8
)
∣
5
(3,8)|5
(3,8)∣5,所以同余方程有解。
先解同余方程
3
x
≡
1
(
m
o
d
8
)
3x\equiv1(mod\ 8)
3x≡1(mod 8),此方程解唯一,易知其解为
x
≡
3
(
m
o
d
8
)
x\equiv3(mod\ 8)
x≡3(mod 8),则同余方程
3
x
≡
5
(
m
o
d
8
)
3x\equiv5\ (mod\ 8)
3x≡5 (mod 8)
也存在唯一解
x
≡
3
×
5
≡
7
(
m
o
d
8
)
x\equiv3\times5\equiv7\ (mod\ 8)
x≡3×5≡7 (mod 8)
即为原方程的解。
例题3
求解同余方程
6
x
≡
2
(
m
o
d
8
)
6x\equiv2(mod\ 8)
6x≡2(mod 8)。
因为
(
6
,
8
)
∣
2
(6,8)|2
(6,8)∣2,所以同余方程有解。
先解同余方程
3
x
≡
1
(
m
o
d
4
)
3x\equiv1(mod\ 4)
3x≡1(mod 4),此方程解唯一,易知其解为
x
≡
3
(
m
o
d
4
)
x\equiv3(mod\ 4)
x≡3(mod 4),则同余方程
3
x
≡
2
(
m
o
d
4
)
3x\equiv2\ (mod\ 4)
3x≡2 (mod 4)
也存在唯一解
x
≡
3
×
1
+
t
×
4
(
m
o
d
8
)
t
=
0
,
1
x\equiv3\times1+t\times4\ (mod\ 8)\qquad t=0,1
x≡3×1+t×4 (mod 8)t=0,1
为原方程的解。原方程的所有解为
x
≡
3
(
m
o
d
8
)
x
≡
3
+
4
≡
7
(
m
o
d
8
)
x\equiv3\ (mod\ 8)\qquad x\equiv3+4\equiv7(mod\ 8)
x≡3 (mod 8)x≡3+4≡7(mod 8)
例题4
求解同余方程
6
x
≡
4
(
m
o
d
8
)
6x\equiv4(mod\ 8)
6x≡4(mod 8)。
因为
(
6.8
)
∣
4
(6.8)|4
(6.8)∣4,所以同余方程有解.
先解同余方程
3
x
≡
1
(
m
o
d
4
)
3x\equiv1(mod\ 4)
3x≡1(mod 4),此方程解唯一,易知其解为
x
≡
3
(
m
o
d
4
)
x\equiv3\ (mod\ 4)
x≡3 (mod 4)
同余方程
3
x
≡
2
(
m
o
d
4
)
3x\equiv2\ (mod\ 4)
3x≡2 (mod 4)
也存在唯一解
x
≡
x
1
≡
x
0
b
′
≡
3
×
2
≡
2
(
m
o
d
4
)
x\equiv x_1\equiv x_0b'\equiv3\times2\equiv2\ (mod\ 4)
x≡x1≡x0b′≡3×2≡2 (mod 4)
取
x
1
=
2
x_1=2
x1=2,则
x
=
x
1
+
8
2
t
=
2
+
4
t
(
t
=
0
,
1
)
(
m
o
d
8
)
x=x_1+\frac{8}{2}t=2+4t\quad(t=0,1)\ (mod\ 8)
x=x1+28t=2+4t(t=0,1) (mod 8)
为原方程的解。原方程的所有解为
x
≡
2
(
m
o
d
8
)
x
≡
6
(
m
o
d
8
)
x\equiv2\ (mod\ 8)\qquad x\equiv6\ (mod\ 8)
x≡2 (mod 8)x≡6 (mod 8)
总结
本文主要介绍了一次同余式及一次同余式的求解过程。