扩散控制吸附动力学Ward-Tordai 方程:一维半无限扩散体系

一维半无限扩散体系Ward-Tordai 方程详细推导

1. 物理模型建立

1.1 系统描述

考虑表面活性剂在液-气界面的吸附过程:

  • 扩散方向:垂直于界面的x方向(x=0为界面位置)
  • 初始条件:t=0时,溶液浓度均匀分布 c ( x , 0 ) = c 0 c(x,0)=c_0 c(x,0)=c0
  • 边界条件:
    • 远场(x→∞): c ( ∞ , t ) = c 0 c(∞,t)=c_0 c(,t)=c0
    • 界面(x=0):吸附速率由扩散通量控制

1.2 关键假设

  1. 一维半无限扩散体系
  2. 扩散系数D为常数
  3. 吸附过程完全由扩散控制(无吸附能垒)
  4. 忽略对流效应

2. 控制方程推导

2.1 Fick第二定律

∂ c ( x , t ) ∂ t = D ∂ 2 c ( x , t ) ∂ x 2 ( 1 ) \frac{\partial c(x,t)}{\partial t} = D \frac{\partial^2 c(x,t)}{\partial x^2} \quad (1) tc(x,t)=Dx22c(x,t)(1)

2.2 边界条件数学表达

  1. 初始条件:
    c ( x , 0 ) = c 0 ∀ x ≥ 0 c(x,0) = c_0 \quad \forall x \geq 0 c(x,0)=c0x0
  2. 远场边界:
    lim ⁡ x → ∞ c ( x , t ) = c 0 ∀ t > 0 \lim_{x\to\infty} c(x,t) = c_0 \quad \forall t > 0 xlimc(x,t)=c0t>0
  3. 界面边界(质量守恒):
    d Γ ( t ) d t = D ∂ c ∂ x ∣ x = 0 ( 2 ) \frac{d\Gamma(t)}{dt} = D \left.\frac{\partial c}{\partial x}\right|_{x=0} \quad (2) dtdΓ(t)=Dxc x=0(2)

3. 偏微分方程求解

3.1 Boltzmann变换

引入相似变量:
η = x 4 D t \eta = \frac{x}{\sqrt{4Dt}} η=4Dt x

将偏微分方程(1)转换为常微分方程:

  1. 计算各阶导数:
    ∂ c ∂ t = d c d η ∂ η ∂ t = − x 2 t 4 D t d c d η = − η 2 t d c d η \frac{\partial c}{\partial t} = \frac{dc}{d\eta}\frac{\partial \eta}{\partial t} = -\frac{x}{2t\sqrt{4Dt}}\frac{dc}{d\eta} = -\frac{\eta}{2t}\frac{dc}{d\eta} tc=dηdctη=2t4Dt xdηdc=2tηdηdc
    ∂ c ∂ x = d c d η ∂ η ∂ x = 1 4 D t d c d η \frac{\partial c}{\partial x} = \frac{dc}{d\eta}\frac{\partial \eta}{\partial x} = \frac{1}{\sqrt{4Dt}}\frac{dc}{d\eta} xc=dηdcxη=4Dt 1dηdc
    ∂ 2 c ∂ x 2 = 1 4 D t d 2 c d η 2 \frac{\partial^2 c}{\partial x^2} = \frac{1}{4Dt}\frac{d^2c}{d\eta^2} x22c=4Dt1dη2d2c

  2. 代入方程(1):
    − η 2 t d c d η = D ⋅ 1 4 D t d 2 c d η 2 -\frac{\eta}{2t}\frac{dc}{d\eta} = D \cdot \frac{1}{4Dt}\frac{d^2c}{d\eta^2} 2tηdηdc=D4Dt1dη2d2c
    化简得到:
    d 2 c d η 2 + 2 η d c d η = 0 ( 3 ) \frac{d^2c}{d\eta^2} + 2\eta \frac{dc}{d\eta} = 0 \quad (3) dη2d2c+2ηdηdc=0(3)

3.2 解常微分方程

u = d c d η u = \frac{dc}{d\eta} u=dηdc,方程(3)变为:
d u d η + 2 η u = 0 \frac{du}{d\eta} + 2\eta u = 0 dηdu+2ηu=0

分离变量法求解:

  1. 分离变量:
    d u u = − 2 η d η \frac{du}{u} = -2\eta d\eta udu=2ηdη
  2. 积分:
    ln ⁡ u = − η 2 + C 1 \ln u = -\eta^2 + C_1 lnu=η2+C1
    u = d c d η = C 1 ′ e − η 2 u = \frac{dc}{d\eta} = C_1'e^{-\eta^2} u=dηdc=C1eη2
  3. 再次积分:
    c ( η ) = C 1 ′ ∫ 0 η e − ξ 2 d ξ + C 2 c(\eta) = C_1'\int_0^\eta e^{-\xi^2}d\xi + C_2 c(η)=C10ηeξ2dξ+C2
    利用误差函数定义 erf ( η ) = 2 π ∫ 0 η e − ξ 2 d ξ \text{erf}(\eta) = \frac{2}{\sqrt{\pi}}\int_0^\eta e^{-\xi^2}d\xi erf(η)=π 20ηeξ2dξ
    c ( η ) = C 1 erf ( η ) + C 2 ( 4 ) c(\eta) = C_1\text{erf}(\eta) + C_2 \quad (4) c(η)=C1erf(η)+C2(4)

3.3 确定积分常数

应用边界条件:

  1. 远场条件(η→∞):
    c = c 0 = C 1 ⋅ 1 + C 2 c = c_0 = C_1 \cdot 1 + C_2 c=c0=C11+C2
  2. 界面条件(η=0):
    c = c s ( t ) = C 2 c = c_s(t) = C_2 c=cs(t)=C2

解得:
C 2 = c s ( t ) , C 1 = c 0 − c s ( t ) C_2 = c_s(t), \quad C_1 = c_0 - c_s(t) C2=cs(t),C1=c0cs(t)

因此浓度分布为:
c ( x , t ) = c s ( t ) + [ c 0 − c s ( t ) ] erf ( x 4 D t ) ( 5 ) c(x,t) = c_s(t) + [c_0 - c_s(t)]\text{erf}\left(\frac{x}{\sqrt{4Dt}}\right) \quad (5) c(x,t)=cs(t)+[c0cs(t)]erf(4Dt x)(5)

4. 吸附量方程推导

4.1 计算扩散通量

由浓度分布(5)求导:
∂ c ∂ x ∣ x = 0 = [ c 0 − c s ( t ) ] ⋅ d d x erf ( x 4 D t ) ∣ x = 0 \left.\frac{\partial c}{\partial x}\right|_{x=0} = [c_0 - c_s(t)] \cdot \left.\frac{d}{dx}\text{erf}\left(\frac{x}{\sqrt{4Dt}}\right)\right|_{x=0} xc x=0=[c0cs(t)]dxderf(4Dt x) x=0
利用:
d d x erf ( a x ) = 2 a π e − a 2 x 2 \frac{d}{dx}\text{erf}(ax) = \frac{2a}{\sqrt{\pi}}e^{-a^2x^2} dxderf(ax)=π 2aea2x2
得:
∂ c ∂ x ∣ x = 0 = c 0 − c s ( t ) π D t \left.\frac{\partial c}{\partial x}\right|_{x=0} = \frac{c_0 - c_s(t)}{\sqrt{\pi Dt}} xc x=0=πDt c0cs(t)

4.2 代入边界条件(2)

d Γ ( t ) d t = D ⋅ c 0 − c s ( t ) π D t = c 0 − c s ( t ) π t / D \frac{d\Gamma(t)}{dt} = D \cdot \frac{c_0 - c_s(t)}{\sqrt{\pi Dt}} = \frac{c_0 - c_s(t)}{\sqrt{\pi t/D}} dtdΓ(t)=DπDt c0cs(t)=πt/D c0cs(t)

4.3 积分得到Ward-Tordai方程

将方程改写为:
d Γ = c 0 π D ⋅ d t t − c s ( t ) π D ⋅ d t t d\Gamma = \frac{c_0}{\sqrt{\pi D}} \cdot \frac{dt}{\sqrt{t}} - \frac{c_s(t)}{\sqrt{\pi D}} \cdot \frac{dt}{\sqrt{t}} dΓ=πD c0t dtπD cs(t)t dt

对时间积分:
Γ ( t ) = c 0 π D ∫ 0 t d τ τ − 1 π D ∫ 0 t c s ( τ ) τ d τ \Gamma(t) = \frac{c_0}{\sqrt{\pi D}} \int_0^t \frac{d\tau}{\sqrt{\tau}} - \frac{1}{\sqrt{\pi D}} \int_0^t \frac{c_s(\tau)}{\sqrt{\tau}} d\tau Γ(t)=πD c00tτ dτπD 10tτ cs(τ)dτ

计算第一个积分:
∫ 0 t τ − 1 / 2 d τ = 2 t \int_0^t \tau^{-1/2} d\tau = 2\sqrt{t} 0tτ1/2dτ=2t

最终得到Ward-Tordai方程:
Γ ( t ) = 2 c 0 D t π − 1 π D ∫ 0 t c s ( τ ) τ d τ ( 6 ) \Gamma(t) = 2c_0\sqrt{\frac{Dt}{\pi}} - \frac{1}{\sqrt{\pi D}} \int_0^t \frac{c_s(\tau)}{\sqrt{\tau}} d\tau \quad (6) Γ(t)=2c0πDt πD 10tτ cs(τ)dτ(6)

5. 方程物理意义分析

5.1 各项物理意义

物理含义数学特征
2 c 0 D t / π 2c_0\sqrt{Dt/\pi} 2c0Dt/π 自由扩散贡献(假设 c s = 0 c_s=0 cs=0 t \sqrt{t} t 成正比
积分项考虑 c s ( t ) c_s(t) cs(t)变化的修正卷积积分形式

5.2 极限情况

  1. 短时间极限( t → 0 t→0 t0):

    • c s ( t ) ≈ 0 c_s(t) ≈ 0 cs(t)0
    • Γ ( t ) ≈ 2 c 0 D t / π \Gamma(t) ≈ 2c_0\sqrt{Dt/\pi} Γ(t)2c0Dt/π
  2. 长时间行为:

    • 需要结合吸附等温式
    • 通常需要数值求解

6. 数学补充说明

6.1 积分变换技巧

方程(6)可表示为卷积形式:
Γ ( t ) = 2 c 0 D t π − D π ∫ 0 t c s ( t − τ ) τ d τ \Gamma(t) = 2c_0\sqrt{\frac{Dt}{\pi}} - \sqrt{\frac{D}{\pi}} \int_0^t \frac{c_s(t-\tau)}{\sqrt{\tau}} d\tau Γ(t)=2c0πDt πD 0tτ cs(tτ)dτ

6.2 数值求解方法

当吸附等温式为非线性时(如Langmuir型):

  1. 离散时间网格 t i = i Δ t t_i = iΔt ti=iΔt
  2. 采用梯形法近似积分
  3. 迭代求解非线性方程组

7. 应用实例

7.1 参数示例

对于典型表面活性剂:

  • c 0 = 1 mmol/L c_0 = 1 \text{mmol/L} c0=1mmol/L
  • D = 5 × 1 0 − 6 cm 2 / s D = 5×10^{-6} \text{cm}^2/\text{s} D=5×106cm2/s
  • 初始吸附速率:
    d Γ d t ∣ t → 0 ≈ c 0 π D t \left.\frac{d\Gamma}{dt}\right|_{t→0} ≈ \frac{c_0}{\sqrt{\pi D t}} dtdΓ t0πDt c0
评论
添加红包

请填写红包祝福语或标题

红包个数最小为10个

红包金额最低5元

当前余额3.43前往充值 >
需支付:10.00
成就一亿技术人!
领取后你会自动成为博主和红包主的粉丝 规则
hope_wisdom
发出的红包
实付
使用余额支付
点击重新获取
扫码支付
钱包余额 0

抵扣说明:

1.余额是钱包充值的虚拟货币,按照1:1的比例进行支付金额的抵扣。
2.余额无法直接购买下载,可以购买VIP、付费专栏及课程。

余额充值