索引
- 记号
- 定义1(补充说明见定理12) 设 m ∈ Z > 1 m\in { {\mathbb{Z}}_{>1}} m∈Z>1, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 记 γ ( a , m ) = min { x ∈ Z > 0 : a x ≡ 1 m o d m } . \gamma \left( a, m \right) =\min \left\{ x\in { {\mathbb{Z}}_{>0}}:{ {a}^{x}}\equiv 1\text{ }\bmod m \right\}. γ(a,m)=min{ x∈Z>0:ax≡1 modm}. 称 γ \gamma γ为 a a a对模 m m m的指数(order/period). 若 γ = φ ( m ) \gamma =\varphi \left( m \right) γ=φ(m), 则称 a a a为模 m m m的一个原根(primitive root of unity).
- 命题2 定义1中 a a a对模 m m m的指数 γ \gamma γ一定是存在的, 且成立 0 < γ ≤ φ ( m ) 0 \lt \gamma \le \varphi \left( m \right) 0<γ≤φ(m).
- 例子3
(1) 2 2 2对模 7 7 7的指数是3; 2 2 2不是模 7 7 7的原根.
(2) 2 2 2对模 11 11 11的指数是 10 10 10; 2 2 2是模 11 11 11的原根. - 例子4 5 5 5是模 3 , 6 , 9 , 18 3,6,9,18 3,6,9,18的原根.
- 定理5 设 m ∈ Z > 1 m\in {
{\mathbb{Z}}_{>1}} m∈Z>1, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1. 设 a a a对模 m m m的指数是 δ \delta δ. 成立:
(1) 1 , a , ⋯ , a δ − 1 1,a,\cdots ,{ {a}^{\delta -1}} 1,a,⋯,aδ−1对模 m m m两两不同余.
(2) 设 γ , γ ′ ∈ Z > 0 \gamma ,\gamma '\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} γ,γ′∈Z>0, a γ ≡ a γ ′ m o d m ⇔ y ≡ y ′ m o d δ { {a}^{\gamma }}\equiv { {a}^{\gamma '}}\text{ }\bmod m\text{ }\Leftrightarrow \text{ }y\equiv y'\text{ }\bmod \delta aγ≡aγ′ modm ⇔ y≡y′ modδ. 特别地, a γ ≡ 1 m o d m ⇔ δ ∣ y { {a}^{\gamma }}\equiv 1\text{ }\bmod m\text{ }\Leftrightarrow \text{ }\left. \delta \right|y aγ≡1 modm ⇔ δ∣y.
(3) δ ∣ φ ( m ) \left. \delta \right|\varphi \left( m \right) δ∣φ(m). - 推论6 设 0 < a < b 0<a<b 0<a<b, gcd ( a , b ) = 1 \gcd \left( a,b \right)=1 gcd(a,b)=1, b = 2 α 5 β b 1 b={ {2}^{\alpha }}{ {5}^{\beta }}{ {b}_{1}} b=2α5βb1, gcd ( b 1 , 10 ) = 1 \gcd \left( { {b}_{1}},10 \right)=1 gcd(b1,10)=1. 若 b 1 ≠ 1 { {b}_{1}}\ne 1 b1=1, a b \frac{a}{b} ba化成循环小数, 则循环节的长度 = 10 =10 =10对模 b 1 { {b}_{1}} b1的指数.
- 定理7 设 m ∈ Z > 1 m\in { {\mathbb{Z}}_{>1}} m∈Z>1, x ∈ Z x\in \mathbb{Z} x∈Z, gcd ( x , m ) = 1 \gcd \left( x,m \right)=1 gcd(x,m)=1. 若 x x x对模 m m m的指数是 a b ab ab, ( a , b ∈ Z > 0 ) \left( a,\text{ }b\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} \right) (a, b∈Z>0), 则 x a { {x}^{a}} xa对模 m m m的指数是 b b b, x b { {x}^{b}} xb对模 m m m的指数是 a a a.
- 定理8 设 m ∈ Z > 1 m\in { {\mathbb{Z}}_{>1}} m∈Z>1, x , y ∈ Z x,y\in \mathbb{Z} x,y∈Z, gcd ( x , m ) = gcd ( y , m ) = 1 \gcd \left( x,m \right)=\gcd \left( y,m \right)=1 gcd(x,m)=gcd(y,m)=1. 若 x , y x,\text{ }y x, y对模 m m m的指数分别是 a , b ∈ Z > 0 a,\text{ }b\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} a, b∈Z>0且 gcd ( a , b ) = 1 \gcd \left( a,b \right)=1 gcd(a,b)=1, 则 x y xy xy对模 m m m的指数是 a b ab ab.
- 定理9 设 a a a对模 m m m的指数是 δ \delta δ, 则 a λ { {a}^{\lambda }} aλ对模 m m m的指数是 δ gcd ( λ , δ ) \frac{\delta }{\gcd \left( \lambda ,\delta \right)} gcd(λ,δ)δ, 其中 λ ∈ Z ≥ 0 \lambda \in { {\mathbb{Z}}_{\ge 0}} λ∈Z≥0.
- 定理10: 设 p p p是奇素数, a a a是大于 1 1 1的整数, 则 a p − 1 { {a}^{p}}-1 ap−1的奇素因数是 a − 1 a-1 a−1的因数或是形如 2 p x + 1 2px+1 2px+1的整数, 其中 x x x是整数.
- 定理11: 设 p p p是奇素数, a a a是大于 1 1 1的整数, 则 a p + 1 { {a}^{p}}+1 ap+1的奇素因数是 a + 1 a+1 a+1的因数或是形如 2 p x + 1 2px+1 2px+1的整数, 其中 x x x是整数.
- 定理12 (补): 设 m ∈ Z > 1 m\in { {\mathbb{Z}}_{>1}} m∈Z>1, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z. 若 gcd ( a , m ) ≠ 1 \gcd \left( a,m \right)\ne 1 gcd(a,m)=1, 则 ∀ x ∈ Z > 0 \forall x\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} ∀x∈Z>0, a x ≡ 1 m o d m { {a}^{x}}\cancel{\equiv }1\text{ }\bmod m ax≡ 1 modm. (该定理说明指数的概念一定伴随成立 gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1.)
- 例子13 (补) 把 1 17 \frac{1}{17} 171化成循环小数时, 循环节的长度是 16 16 16.
记号
(1) φ ( m ) \varphi \left( m \right) φ(m)为 m m m的欧拉函数.
(2) [ x ] \left[ x \right] [x]表示对实数 x x x取整数部分, { x } \left\{ x \right\} {
x}表示对实数 x x x取小数部分. 有 x = [ x ] + { x } x=\left[ x \right]+\left\{ x \right\} x=[x]+{
x}.
定义1(补充说明见定理12) 设 m ∈ Z > 1 m\in { {\mathbb{Z}}_{>1}} m∈Z>1, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 记 γ ( a , m ) = min { x ∈ Z > 0 : a x ≡ 1 m o d m } . \gamma \left( a, m \right) =\min \left\{ x\in { {\mathbb{Z}}_{>0}}:{ {a}^{x}}\equiv 1\text{ }\bmod m \right\}. γ(a,m)=min{ x∈Z>0:ax≡1 modm}. 称 γ \gamma γ为 a a a对模 m m m的指数(order/period). 若 γ = φ ( m ) \gamma =\varphi \left( m \right) γ=φ(m), 则称 a a a为模 m m m的一个原根(primitive root of unity).
命题2 定义1中 a a a对模 m m m的指数 γ \gamma γ一定是存在的, 且成立 0 < γ ≤ φ ( m ) 0 \lt \gamma \le \varphi \left( m \right) 0<γ≤φ(m).
证明 由于 gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1, 由欧拉定理, 成立
a φ ( m ) ≡ 1 m o d m . {
{a}^{\varphi \left( m \right)}}\equiv 1\text{ }\bmod m. aφ(m)≡1 modm.
其中 φ ( m ) ≥ 1 \varphi \left( m \right)\ge 1 φ(m)≥1. 记
S = { n ∈ Z : 1 ≤ n ≤ φ ( m ) , a n ≡ 1 m o d m } . S=\left\{ n\in \mathbb{Z}:1\le n\le \varphi \left( m \right),\text{ }{
{a}^{n}}\equiv 1\text{ }\bmod m \right\}. S={
n∈Z:1≤n≤φ(m), an≡1 modm}.
φ ( m ) ∈ S ⇒ S ≠ ∅ \varphi \left( m \right)\in S\text{ }\Rightarrow \text{ }S\ne \varnothing φ(m)∈S ⇒ S=∅. 基于此, ∀ n ∈ S \forall n\in S ∀n∈S, n ∈ Z n\in \mathbb{Z} n∈Z且 1 ≤ n ≤ φ ( m ) 1\le n\le \varphi \left( m \right) 1≤n≤φ(m), inf S \inf S infS存在. 成立
0 < 1 = inf S = min S = γ ≤ φ ( m ) . 0<1=\inf S=\min S=\gamma \le \varphi \left( m \right). 0<1=infS=minS=γ≤φ(m).
例子3
(1) 2 2 2对模 7 7 7的指数是3; 2 2 2不是模 7 7 7的原根.
(2) 2 2 2对模 11 11 11的指数是 10 10 10; 2 2 2是模 11 11 11的原根.
证明
(1) 因为 2 1 = 2 {
{2}^{1}}=2 21=2, 2 2 = 4 {
{2}^{2}}=4 22=4, 2 3 = 8 ≡ 1 mod7 {
{2}^{3}}=8\equiv 1\text{ mod7} 23=8≡1 mod7, 所以 γ ( 2 , 7 ) = 3 \gamma \left( 2,7 \right)=3 γ(2,7)=3. 由于 φ ( 7 ) = 6 ≠ 3 \varphi \left( 7 \right)=6\ne 3 φ(7)=6=3, 因此 2 2 2不是模 7 7 7的原根.
(2) 因为
n ∈ Z > 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 2 n m o d 11 2 4 8 16 ≡ 5 32 ≡ − 1 64 ≡ − 2 128 ≡ 7 256 ≡ 3 512 ≡ 6 1024 ≡ 1 \begin{matrix} n\in {
{\mathbb{Z}}_{>0}} & 1 & 2 & 3 & 4 & 5 & 6 & 7 & 8 & 9 & 10 \\ {
{2}^{n}}\text{ }\bmod 11 & 2 & 4 & 8 & 16\equiv 5 & 32\equiv -1 & 64\equiv -2 & 128\equiv 7 & 256\equiv 3 & 512\equiv 6 & 1024\equiv 1 \\ \end{matrix} n∈Z>02n mod11122438416≡5532≡−1664≡−27128≡78256≡39512≡6101024≡1
有 γ ( 2 , 11 ) = 10 = φ ( 11 ) \gamma \left( 2,11 \right)=10=\varphi \left( 11 \right) γ(2,11)=10=φ(11), 于是 2 2 2是模11的原根.
例子4 5 5 5是模 3 , 6 , 9 , 18 3,6,9,18 3,6,9,18的原根.
证明
5 n 5 2 = 25 5 3 = 125 5 4 = 625 5 5 = 3125 5 6 = 15625 φ ( 3 ) = 2 m o d 3 1 φ ( 6 ) = 2 m o d 6 1 φ ( 9 ) = 6 m o d 9 7 8 4 2 1 φ ( 18 ) = 6 m o d 18 7 17 13 11 1 \begin{matrix} {} & {
{5}^{n}} & {
{5}^{2}}=25 & {
{5}^{3}}=125 & {
{5}^{4}}=625 & {
{5}^{5}}=3125 & {
{5}^{6}}=15625 \\ \varphi \left( 3 \right)=2 & \bmod 3 & 1 & {} & {} & {} & {} \\ \varphi \left( 6 \right)=2 & \bmod 6 & 1 & {} & {} & {} & {} \\ \varphi \left( 9 \right)=6 & \bmod 9 & 7 & 8 & 4 & 2 & 1 \\ \varphi \left( 18 \right)=6 & \bmod 18 & 7 & 17 & 13 & 11 & 1 \\ \end{matrix} φ(3)=2φ(6)=2φ(9)=6φ(18)=65nmod3mod6mod9mod1852=25117753=12581754=62541355=312521156=1562511
注
φ ( 6 ) = φ ( 2 × 3 ) = φ ( 2 ) × φ ( 3 ) = 1 × 2 = 2 , 9 = 3 2 , φ ( 9 ) = 9 × ( 1 − 1 3 ) = 6 , 18 = 2 × 9 , gcd ( 2 , 9 ) = 1 , φ ( 18 ) = φ ( 2 ) × φ ( 9 ) = 6. \begin{aligned} & \varphi \left( 6 \right)=\varphi \left( 2\times 3 \right)=\varphi \left( 2 \right)\times \varphi \left( 3 \right)=1\times 2=2, \\ & 9={
{3}^{2}},\text{ }\varphi \left( 9 \right)=9\times \left( 1-\frac{1}{3} \right)=6, \\ & 18=2\times 9,\text{ }\gcd \left( 2,9 \right)=1,\text{ }\varphi \left( 18 \right)=\varphi \left( 2 \right)\times \varphi \left( 9 \right)=6. \\ \end{aligned} φ(6)=φ(2×3)=φ(2)×φ(3)=1×2=2,9=32, φ(9)=9×(1−31)=6,18=2×9, gcd(2,9)=1, φ(18)=φ(2)×φ(9)=6.
不能按 φ ( 9 ) = φ ( 3 × 3 ) = φ ( 3 ) 2 = 4 \varphi \left( 9 \right)=\varphi \left( 3\times 3 \right)=\varphi {
{\left( 3 \right)}^{2}}=4 φ(9)=φ(3×3)=φ(3)2=4计算 φ ( 9 ) \varphi \left( 9 \right) φ(9), 因为 3 3 3与 3 3 3不互素, 而应用 φ ( m 1 m 2 ) = φ ( m 1 ) φ ( m 2 ) \varphi \left( {
{m}_{1}}{
{m}_{2}} \right)=\varphi \left( {
{m}_{1}} \right)\varphi \left( {
{m}_{2}} \right) φ(m1m2)=φ(m1)φ(m2)的前提是 gcd ( m 1 , m 2 ) = 1 \gcd \left( {
{m}_{1}},{
{m}_{2}} \right)=1 gcd(m1,m2)=1.
定理5 设 m ∈ Z > 1 m\in {
{\mathbb{Z}}_{>1}} m∈Z>1, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} a∈Z, gcd ( a , m ) = 1 \gcd \left( a,m \right)=1 gcd(a,m)=1. 设 a a a对模 m m m的指数是 δ \delta δ. 成立:
(1) 1 , a , ⋯ , a δ − 1 1,a,\cdots ,{
{a}^{\delta -1}} 1,a,⋯,aδ−1对模 m m m两两不同余.
(2) 设 γ , γ ′ ∈ Z > 0 \gamma ,\gamma '\in {
{\mathbb{Z}}_{>0}} γ,γ′∈Z>0, a γ ≡ a γ ′ m o d m ⇔ y ≡ y ′ m o d δ {
{a}^{\gamma }}\equiv {
{a}^{\gamma '}}\text{ }\bmod m\text{ }\Leftrightarrow \text{ }y\equiv y'\text{ }\bmod \delta aγ≡aγ′ modm ⇔ y≡y′ modδ. 特别地, a γ ≡ 1 m o d m ⇔ δ ∣ y {
{a}^{\gamma }}\equiv 1\text{ }\bmod m\text{ }\Leftrightarrow \text{ }\left. \delta \right|y aγ≡1 modm ⇔ δ∣y.
(3) δ ∣ φ ( m ) \left. \delta \right|\varphi \left( m \right) δ∣φ(m).
证明
(1) 若 0 ≤ k < l ≤ δ − 1 0\le k<l\le \delta -1 0≤k<l≤δ−1且 a k ≡ a l m o d m {
{a}^{k}}\equiv {
{a}^{l}}\text{ }\bmod m ak≡al modm, 则 a l − k ≡ 1 m o d m {
{a}^{l-k}}\equiv 1\text{ }\bmod m al−k≡1 modm, 其中 l − k ≤ δ − 1 < δ l-k\le \delta -1<\delta l−k≤δ−1<δ,这与 δ \delta δ是指数矛盾, 因此 ∀ k , l ∈ { 0 , ⋯ , δ − 1 } \forall k,l\in \left\{ 0,\cdots ,\delta -1 \right\} ∀k,l∈{
0,⋯,δ−1}, 若 k ≠ l k\ne l k=l, 则 a k ≡ a l m o d m {
{a}^{k}}\cancel{\equiv }{
{a}^{l}}\text{ }\bmod m ak≡
al modm, 即 1 , a , ⋯ , a δ − 1 1,\text{ }a,\text{ }\cdots ,\text{ }{
{a}^{\delta -1}} 1, a, ⋯, aδ−1模 m m m两两不同余.
(2) 设 γ = δ q + r \gamma =\delta q+r γ=δq+r, 0 ≤ r < δ 0\le r<\delta 0≤r<δ, γ ′ = δ q ′ + r ′ \gamma '=\delta q'+r'