航天器的空间旋转角速度
ω
\boldsymbol{\omega}
ω等于航天器本体坐标系
O
x
y
z
Oxyz
Oxyz相对于质心轨道坐标系
O
x
0
y
0
z
0
Ox_0y_0z_0
Ox0y0z0的旋转角速度矢量
ω
r
\boldsymbol{\omega}_r
ωr与质心轨道坐标系
O
x
0
y
0
z
0
Ox_0y_0z_0
Ox0y0z0相对于惯性坐标系
O
′
X
Y
Z
O'XYZ
O′XYZ的牵连角速度
ω
e
\boldsymbol{\omega}_e
ωe之和,即:
ω
=
ω
r
+
ω
e
(1)
\boldsymbol{\omega} = \boldsymbol{\omega}_r + \boldsymbol{\omega}_e \tag{1}
ω=ωr+ωe(1)
将
(
1
)
(1)
(1)投影至航天器本体坐标系中,有
ω
=
ω
r
+
B
ω
e
(2)
\boldsymbol{\omega} = \boldsymbol{\omega}_r + B\boldsymbol{\omega}_e \tag{2}
ω=ωr+Bωe(2)
即
[
ω
x
ω
y
ω
z
]
=
[
φ
˙
θ
˙
ψ
˙
]
+
B
[
0
−
ω
0
0
]
(3)
\begin{bmatrix} \omega_x \\ \omega_y \\ \omega_z \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} \dot{\varphi} \\ \dot{\theta} \\ \dot{\psi} \end{bmatrix} + B \begin{bmatrix} 0 \\ - \omega_0 \\ 0 \end{bmatrix} \tag{3}
⎣⎡ωxωyωz⎦⎤=⎣⎡φ˙θ˙ψ˙⎦⎤+B⎣⎡0−ω00⎦⎤(3)
其中, B B B为质心轨道坐标系 O x 0 y 0 z 0 Ox_0y_0z_0 Ox0y0z0到本体坐标系 O x y z Oxyz Oxyz的转换矩阵(123转序):
B = M 3 ( ψ ) M 2 ( θ ) M 1 ( φ ) = [ cos ψ sin ψ 0 − sin ψ cos ψ 0 0 0 1 ] [ cos θ 0 − sin θ 0 1 0 sin θ 0 cos θ ] [ 1 0 0 0 cos φ sin φ 0 − sin φ cos φ ] = [ cos θ cos ψ sin φ sin θ cos ψ + cos φ sin ψ − cos φ cos ψ sin θ + sin φ sin ψ − cos θ sin ψ − sin φ sin θ sin ψ + cos φ cos ψ cos φ sin ψ sin θ + sin φ cos ψ sin θ − sin φ cos θ cos φ cos θ ] \begin{aligned} B &= M_3(\psi) M_2(\theta) M_1(\varphi) \\ &= \begin{bmatrix} \cos \psi & \sin \psi & 0 \\ - \sin \psi & \cos \psi & 0 \\ 0 & 0 & 1 \end{bmatrix} \begin{bmatrix} \cos \theta & 0 & - \sin \theta \\ 0 & 1 & 0 \\ \sin \theta & 0 & \cos \theta \end{bmatrix} \begin{bmatrix} 1 & 0 & 0 \\ 0 & \cos \varphi & \sin \varphi \\ 0 & - \sin \varphi & \cos \varphi \end{bmatrix} \\ &= \begin{bmatrix} \cos \theta \cos \psi & \sin \varphi \sin \theta \cos \psi + \cos \varphi \sin \psi & - \cos \varphi \cos \psi \sin \theta + \sin \varphi \sin \psi \\ -\cos \theta \sin \psi & - \sin \varphi \sin \theta \sin \psi + \cos \varphi \cos \psi & \cos \varphi \sin \psi \sin \theta + \sin \varphi \cos \psi \\ \sin \theta & - \sin \varphi \cos \theta & \cos \varphi \cos \theta \end{bmatrix} \end{aligned} B=M3(ψ)M2(θ)M1(φ)=⎣⎡cosψ−sinψ0sinψcosψ0001⎦⎤⎣⎡cosθ0sinθ010−sinθ0cosθ⎦⎤⎣⎡1000cosφ−sinφ0sinφcosφ⎦⎤=⎣⎡cosθcosψ−cosθsinψsinθsinφsinθcosψ+cosφsinψ−sinφsinθsinψ+cosφcosψ−sinφcosθ−cosφcosψsinθ+sinφsinψcosφsinψsinθ+sinφcosψcosφcosθ⎦⎤
当旋转角
φ
\varphi
φ、
θ
\theta
θ、
ψ
\psi
ψ都是小于
1
rad
1 \text{rad}
1rad的小量时,转换矩阵
B
B
B可以简化为:
B
=
[
1
ψ
−
θ
−
ψ
1
φ
θ
−
φ
1
]
B = \begin{bmatrix} 1 & \psi & - \theta \\ - \psi & 1 & \varphi \\ \theta & - \varphi & 1 \end{bmatrix}
B=⎣⎡1−ψθψ1−φ−θφ1⎦⎤
那么,式
(
3
)
(3)
(3)可以变为:
[
ω
x
ω
y
ω
z
]
=
[
φ
˙
θ
˙
ψ
˙
]
+
[
1
ψ
−
θ
−
ψ
1
φ
θ
−
φ
1
]
[
0
−
ω
0
0
]
(4)
\begin{bmatrix} \omega_x \\ \omega_y \\ \omega_z \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} \dot{\varphi} \\ \dot{\theta} \\ \dot{\psi} \end{bmatrix} + \begin{bmatrix} 1 & \psi & - \theta \\ - \psi & 1 & \varphi \\ \theta & - \varphi & 1 \end{bmatrix} \begin{bmatrix} 0 \\ - \omega_0 \\ 0 \end{bmatrix} \tag{4}
⎣⎡ωxωyωz⎦⎤=⎣⎡φ˙θ˙ψ˙⎦⎤+⎣⎡1−ψθψ1−φ−θφ1⎦⎤⎣⎡0−ω00⎦⎤(4)
即
{
ω
x
=
φ
˙
−
ω
0
ψ
ω
y
=
θ
˙
−
ω
0
ω
z
=
ψ
˙
−
ω
0
φ
(5)
\left \{ \begin{aligned} \omega_x &= \dot{\varphi} - \omega_0 \psi \\ \omega_y &= \dot{\theta} - \omega_0 \\ \omega_z &= \dot{\psi} - \omega_0 \varphi \\ \end{aligned} \right. \tag{5}
⎩⎪⎪⎨⎪⎪⎧ωxωyωz=φ˙−ω0ψ=θ˙−ω0=ψ˙−ω0φ(5)
对上式进一步求导,可得:
{
ω
˙
x
=
φ
¨
−
ω
0
ψ
˙
ω
˙
y
=
θ
¨
−
ω
0
ω
˙
z
=
ψ
¨
−
ω
0
φ
˙
(6)
\left \{ \begin{aligned} \dot \omega_x &= \ddot{\varphi} - \omega_0 \dot \psi \\ \dot \omega_y &= \ddot{\theta} - \omega_0 \\ \dot \omega_z &= \ddot{\psi} - \omega_0 \dot \varphi \\ \end{aligned} \right. \tag{6}
⎩⎪⎪⎨⎪⎪⎧ω˙xω˙yω˙z=φ¨−ω0ψ˙=θ¨−ω0=ψ¨−ω0φ˙(6)
本体坐标系中航天器姿态动力学方程:
{
I
x
d
ω
x
d
t
+
ω
y
ω
z
(
I
z
−
I
y
)
=
M
x
I
y
d
ω
y
d
t
+
ω
x
ω
z
(
I
x
−
I
z
)
=
M
y
I
z
d
ω
z
d
t
+
ω
x
ω
y
(
I
y
−
I
x
)
=
M
z
(7)
\left \{ \begin{aligned} I_x \frac{\text d \omega_x}{\text d t} + \omega_y \omega_z (I_z - I_y) &= M_x \\ I_y \frac{\text d \omega_y}{\text d t} + \omega_x \omega_z (I_x - I_z) &= M_y \\ I_z \frac{\text d \omega_z}{\text d t} + \omega_x \omega_y (I_y - I_x) &= M_z \\ \end{aligned} \right. \tag{7}
⎩⎪⎪⎪⎪⎪⎨⎪⎪⎪⎪⎪⎧Ixdtdωx+ωyωz(Iz−Iy)Iydtdωy+ωxωz(Ix−Iz)Izdtdωz+ωxωy(Iy−Ix)=Mx=My=Mz(7)
将式
(
5
)
(5)
(5)和
(
6
)
(6)
(6)代入式
(
7
)
(7)
(7),化简可得
{
M
x
=
I
x
φ
¨
+
(
I
y
−
I
z
−
I
x
)
ω
0
ψ
˙
+
(
I
y
−
I
z
)
ω
0
2
φ
M
y
=
I
y
θ
¨
M
z
=
I
z
ψ
¨
−
(
I
y
−
I
z
−
I
x
)
ω
0
φ
˙
+
(
I
y
−
I
x
)
ω
0
2
ψ
(8)
\left \{ \begin{aligned} M_x &= I_x \ddot{\varphi} + (I_y - I_z - I_x) \omega_0 \dot{\psi} + (I_y - I_z) \omega_0^2 \varphi \\ M_y &= I_y \ddot{\theta} \\ M_z &= I_z \ddot{\psi} - (I_y - I_z - I_x) \omega_0 \dot{\varphi} + (I_y - I_x) \omega_0^2 \psi \\ \end{aligned} \right. \tag{8}
⎩⎪⎪⎨⎪⎪⎧MxMyMz=Ixφ¨+(Iy−Iz−Ix)ω0ψ˙+(Iy−Iz)ω02φ=Iyθ¨=Izψ¨−(Iy−Iz−Ix)ω0φ˙+(Iy−Ix)ω02ψ(8)
进一步忽略轨道角速度耦合因素,或轨道角速度
ω
0
\omega_0
ω0很小(地球同步轨道),上式可以进一步简化为:
{
M
x
=
I
x
φ
¨
M
y
=
I
y
θ
¨
M
z
=
I
z
ψ
¨
(9)
\left \{ \begin{aligned} M_x &= I_x \ddot{\varphi} \\ M_y &= I_y \ddot{\theta} \\ M_z &= I_z \ddot{\psi} \\ \end{aligned} \right. \tag{9}
⎩⎪⎪⎨⎪⎪⎧MxMyMz=Ixφ¨=Iyθ¨=Izψ¨(9)
Tips
ϕ
\phi
ϕ和
φ
\varphi
φ是同一个希腊字母,不同的写法,具体差别见知乎:\varphi与\phi有什么区别吗?和What does the \var prefix stand for in \varphi and \varepsilon etc?。常见的有:
φ
and
ϕ
ϑ
and
θ
ε
and
ϵ
ϱ
and
ρ
ς
and
σ
ϖ
and
π
\varphi \quad \text{and} \quad \phi \\ \vartheta \quad \text{and} \quad \theta \\ \varepsilon \quad \text{and} \quad \epsilon \\ \varrho \quad \text{and} \quad \rho \\ \varsigma \quad \text{and} \quad \sigma \\ \varpi \quad \text{and} \quad \pi \\
φandϕϑandθεandϵϱandρςandσϖandπ
奇奇怪怪。。。
参考文献
- 课件:第三章 航天器姿态运动学和动力学
- 黄圳圭. 航天器姿态动力学[M]. 国防科技大学出版社, 1997.