某些实的定积分可应用留数定理进行计算, 尤其是对原函数不易直接求得的定积分和反常积分, 这常是一个有效的方法, 其要点是将它化归为复变函数的周线积分.
一、计算 ∫ 0 2 π R ( cos θ , sin θ ) d θ \int_{0}^{2 \pi} R(\cos \theta, \sin \theta) \mathrm{d} \theta ∫02πR(cosθ,sinθ)dθ 型积分
这里 R ( cos θ , sin θ ) R(\cos \theta, \sin \theta) R(cosθ,sinθ) 表示 cos θ , sin θ \cos \theta, \sin \theta cosθ,sinθ的有理函数, 并且在 [ 0 , 2 π ] [0,2 \pi] [0,2π] 上连续. 若令 z = e i θ z=\mathrm{e}^{\mathrm{i} \theta} z=eiθ, 则
cos θ = z + z − 1 2 , sin θ = z − z − 1 2 i , d θ = d z i z , \cos \theta=\frac{z+z^{-1}}{2}, \quad \sin \theta=\frac{z-z^{-1}}{2 \mathrm{i}}, \quad \mathrm{d} \theta=\frac{\mathrm{d} z}{\mathrm{i} z}, cosθ=2z+z−1,sinθ=2iz−z−1,dθ=izdz,
当 θ \theta θ 经历变程 [ 0 , 2 π ] [0,2 \pi] [0,2π] 时, z z z 沿圆周 ∣ z ∣ = 1 |z|=1 ∣z∣=1的正方向绕行一周.因此有
∫ 0 2 π R ( cos θ , sin θ ) d θ = ∫ ∣ z = 1 R ( z + z − 1 2 , z − z − 1 2 i ) d z i z , \int_{0}^{2 \pi} R(\cos \theta, \sin \theta) \mathrm{d} \theta=\int_{\left.\right|_{z=1}} R\left(\frac{z+z^{-1}}{2}, \frac{z-z^{-1}}{2 \mathrm{i}}\right) \frac{\mathrm{d} z}{\mathrm{i} z}, ∫02πR(cosθ,sinθ)dθ=∫∣z=1R(2z+z−1,2iz−z−1)izdz,
右端是 z z z 的有理函数的周线积分, 并且积分路径上无奇点,应用留数定理就可求得其值.
注 这里关键一步是引进变量代换 z = e θ z=\mathrm{e}^{\theta} z=eθ, 至于被积函数 R ( cos θ , sin θ ) R(\cos \theta, \sin \theta) R(cosθ,sinθ) 在 [ 0 [0 [0, 2 π ] 2 \pi] 2π] 上的连续性可不必先检验,只要看变换后的被积函数在 ∣ z ∣ = 1 |z|=1 ∣z∣=1 上是否有奇点.
例 6.7
计算积分
I = ∫ 0 2 π d θ 1 − 2 p cos θ + p 2 ( 0 ⩽ ∣ p ∣ < 1 ) . I=\int_{0}^{2 \pi} \frac{\mathrm{d} \theta}{1-2 p \cos \theta+p^{2}} \quad(0 \leqslant|p|<1) . I=∫02π1−2pcosθ+p2dθ(0⩽∣p∣<1).
解
令 z = e i θ z=\mathrm{e}^{\mathrm{i} \theta} z=eiθ, 则 d θ = d z i z \mathrm{d} \theta=\frac{\mathrm{d} z}{\mathrm{i} z} dθ=izdz. 当 p ≠ 0 p \neq 0 p=0 时,
1 − 2 p cos θ + p 2 = 1 − p ( z + z − 1 ) + p 2 = ( z − p ) ( 1 − p z ) z , 1-2 p \cos \theta+p^{2}=1-p\left(z+z^{-1}\right)+p^{2}=\frac{(z-p)(1-p z)}{z}, 1−2pcosθ+p2=1−p(z+z−1)+p2=z(z−p)(1−pz),
这样就有
I = 1 i ∫ ∣ z ∣ − 1 d z ( z − p ) ( 1 − p z ) , I=\frac{1}{\mathrm{i}} \int_{|z|-1} \frac{\mathrm{d} z}{(z-p)(1-p z)}, I=i1∫∣z∣−1(z−p)(1−pz)dz,
且在圆 ∣ z ∣ < 1 |z|<1 ∣z∣<1 内,
f ( z ) = 1 ( z − p ) ( 1 − p z ) f(z)=\frac{1}{(z-p)(1-p z)} f(z)=(z−p)(1−pz)1
只以 z = p z=p z=p 为一阶极点, 在 ∣ z ∣ = 1 |z|=1 ∣z∣=1 上无奇点,依公式 (6.4),
Res z = p f ( z ) = 1 1 − p z ∣ z = p = 1 1 − p 2 ( 0 < ∣ p ∣ < 1 ) . \operatorname{Res}_{z=p} f(z)=\left.\frac{1}{1-p z}\right|_{z=p}=\frac{1}{1-p^{2}} \quad(0<|p|<1) . Resz=pf(z)=1−pz1 z=p=1−p21(0<∣p∣<1).
所以, 由留数定理得 I = 1 i ⋅ 2 π i ⋅ 1 1 − p 2 = 2 π 1 − p 2 ( 0 ⩽ ∣ p ∣ < 1 ) I=\frac{1}{\mathrm{i}} \cdot 2 \pi \mathrm{i} \cdot \frac{1}{1-p^{2}}=\frac{2 \pi}{1-p^{2}}(0 \leqslant|p|<1) I=i1